ΑΣΤΑ ΑΔΩΝΗ ....ΘΑ ΦΕΡΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΕΣ ΓΙΑ ΝΑ ΒΡΟΥΜΕ ΤΗΝ ΥΓΕΙΑ ΜΑΣ

Μπορει το σύστημα υγείας μιας φτωχής χώρας να υπερέχει από αυτό των Δυτικών χωρών; Κι όμως, η απάντηση δεν είναι εύκολη. «Οι επαναστάτες γιατροί» της Κούβας, επηρεασμένοι από το επαναστατικό πνεύμα του... συναδέλφου τους Τσε Γκεβάρα, δημιούργησαν ένα σχετικά επιτυχημένο σύστημα υγείας.

Ο συγγραφέας Steve Brouwer αφηγείται στο νέο του βιβλίο την ιστορία του κουβανέζικου συστήματος υγείας που αναπτύχθηκε από την επανάσταση του 1959, τον ρόλο που διαδραματίζει καθώς και τον αντίκτυπο σε άλλες χώρες, ιδιαίτερα στη Βενεζουέλα.

Ο συγγραφέας τοποθετεί τις ρίζες του συστήματος στην κουβανική επαναστατική παράδοση. Είναι βασισμένο στις αρχές ότι όλοι οι άνθρωποι δικαιούνται μία αξιοπρεπή υγειονομική περίθαλψη. Σύμφωνα εξάλλου με τον Γκεβάρα, «η  παροχή παγκόσμιας υγειονομικής περίθαλψης είναι μια έκφραση αμοιβαιότητας και ένας τρόπος μετάδοσης επαναστατικής συνείδησης.” Τέλος, το σύστημα αυτό, είναι επίσης βασισμένο στην ιδέα του “Our America”, δηλαδή την αμοιβαιότητα των ισπανόφωνων της Αμερικής, όπως εκφράστηκε από τον Marti,  εθνικό ήρωα της Κούβας στα  τέλη του 19ου αιώνα.

Ο Brouwer εξηγεί πώς το κουβανέζικο ιατροφαρμακευτικό σύστημα διαφέρει από το το “Δυτικά” συστήματα υγειονομικής περίθαλψης. Το κουβανέζικο σύστημα υγείας είναι εστιασμένο στην πρωτοβάθμια περίθαλψη, δηλαδή στην προληπτική ιατρική και την ολιστική προσέγγιση συμπεριλαμβάνοντας συνολικά τη  φυσική, ψυχολογική και κοινωνική ευμάρεια των ανθρώπων. Οι γιατροί είναι σχετικά χαμηλά αμοιβόμενοι. Είναι ενσωματωμένοι μέσα στην κοινότητα, ζώντας σε παρόμοιες συνθήκες με τους ασθενείς τους.

Προέρχονται από ένα ευρύ φάσμα κοινωνικών υπόβαθρων και παρέχουν στην τοπική κοινωνία τη βασική περίθαλψη, συμπεριλαμβανομένων και φτωχών, περιθωριακών περιοχών που στερούνται άλλων υγειονομικών συστημάτων. Ο Brower χαρακτηρίζει το σύστημα αυτό ώς γενικά επιτυχημένο, καθώς ανεβάζει  τους δείκτες υγείας της Κούβας, όπως  για παράδειγμα,  βρεφική θνησιμότητα χαμηλότερη αυτής των Ηνωμένων Πολιτειών και μεγαλύτερη αναλογία γιατρών ανά κάτοικο από τις Δυτικές χώρες. 

Το βιβλίο εξερευνά πώς η “κουβανέζικη συνταγή” χρησιμοποιεί την ιατρική βοήθεια για να συσφιχθούν οι δεσμοί μεταξύ των χωρών της λατινικής Αμερικής καθώς και προσφιλών καθεστώτων σε όλον τον κόσμο.  Η Κούβα έχει δημιουργήσει τη δυνατότητα να ανταποκρίνεται στις ανθρώπινες καταστροφές, όπως στο σεισμό στην Αϊτή το 2010 ή ακόμα και στις Ηνωμένες Πολιτείες μετά τον τυφώνα Κατρίνα ( Ο Τζ. Μπους δε δέχτηκε τη βοήθεια).

Το βιβλίο χαρακτηρίζεται περισσότερο ως αφηγηματικό παρά αποτελεί  μια μορφή ανάλυσης της κατάστασης. 

πηγη

Ένα διαφορετικό μοντέλο – Η Ιατρική φροντίδα στην Κούβα.

Για τους δυτικούς επισκέπτες, η Κούβα λειτουργεί αποπροσανατολιστικά. Παντού υπάρχουν αμερικάνικα αυτοκίνητα, μόνο που σχεδόν όλα είναι παλιά, με ημερομηνία κατασκευής κάπου στην δεκαετία του 1950 ! Επίσης, οι πιστωτικές και οι άλλες τραπεζικές κάρτες δεν περνούν πουθενά, ενώ τα «έξυπνα» κινητά τηλέφωνα, απλά δεν λειτουργούν. Η πρόσβαση στο διαδίκτυο είναι πρακτικά ανύπαρκτη. 

Αλλά και το Κουβανέζικο Σύστημα Υγείας δείχνει εξίσου εξωπραγματικό, εξωφρενικό θα λέγαμε, αφού τα πάντα φαίνεται να έχουν γυρίσει ανάποδα: 
Ο καθένας έχει τον γιατρό του. Στην Κούβα, υπάρχουν γιατροί, πολλοί γιατροί. Στη συνέχεια, όλα είναι δωρεάν, χωρίς να υπάρχει κάποιου είδους ασφαλιστική κάλυψη ή κάποια εισφορά από τους πολίτες για τα ζητήματα που αφορούν την περίθαλψή τους. Το Σύστημα όμως φαίνεται καλά οργανωμένο, με βασική προτεραιότητα την πρόληψη των νοσημάτων. Έτσι, παρά το γεγονός ότι η Κούβα είναι μια φτωχή χώρα με περιορισμένες οικονομικές δυνατότητες, σε θέματα υγείας φαίνεται να έχει επιλύσει με επιτυχία κάποια προβλήματα που εμείς οι δυτικοί, ακόμα προσπαθούμε να βρούμε κάποια άκρη. 

Οι οικογενειακοί γιατροί, με τη βοήθεια των νοσηλευτών και των άλλων επαγγελματιών υγείας, είναι υπεύθυνοι για την παροχή υπηρεσιών πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας και πρόληψης στις περιοχές ευθύνης τους (στις αστικές περιοχές σημαίνει μια αναλογία 1000 ασθενείς ανά γιατρό). Όλες οι υπηρεσίες υγείας είναι οργανωμένες σε τοπικό επίπεδο, γεγονός που φαίνεται λογικό, αφού τόσο οι ασθενείς όσο και οι φροντιστές τους ζουν μαζί, στις ίδιες κοινότητες. 

Το σύστημα αρχειοθέτησης των ασθενών είναι απαρχαιωμένο και βασίζεται σε κάρτες ασθενών, ακριβώς όπως γινόταν στις ΗΠΑ στην δεκαετία του 1960. Καμιά σχέση με ηλεκτρονικούς υπολογιστές, βάσεις δεδομένων, κλπ. Εντούτοις είναι ένα σύστημα εκπληκτικά πλούσιο σε πληροφορίες, επικεντρωμένες στην υγεία του πληθυσμού. 

Όλοι οι ασθενείς κατηγοριοποιούνται ανάλογα με το ρίσκο υγείας που έχουν σε τέσσερα επίπεδα: Επίπεδο Ι το καλύτερο, επίπεδο ΙV το χειρότερο. Για παράδειγμα, οι «υγιείς» καπνιστές αυτόματα εντάσσονται στο επίπεδο ΙΙ, ενώ οι ασθενείς με χρόνια αποφρακτική πνευμονοπάθεια στο ΙΙΙ, αρκεί να είναι σχετικά σταθεροί και να μην έχουν συχνές παροξύνσεις της νόσου τους. Οι γιατροί της κοινότητας, σε πολύ τακτά χρονικά διαστήματα στέλνουν αναφορές σε ανώτερα κλιμάκια για τον αριθμό των ασθενών που έχουν ανά κατηγορία. Επίσης, αναφορές γίνονται και για τους ασθενείς με νοσηρές καταστάσεις ή καρδιομεταβολικούς παράγοντες κινδύνου, όπως η υπέρταση (ακόμα και αν είναι καλά ρυθμισμένη με την φαρμακευτική αγωγή), ή τον Σακχαρώδη Διαβήτη. Αναφορές στέλνονται επίσης για την κατάσταση των ασθματικών ασθενών, τον βαθμό της εμβολιαστικής κάλυψης του πληθυσμού, τα pap-test, τις κυήσεις υψηλού κινδύνου που πιθανά θα χρειαστούν προγεννητική φροντίδα, κλπ. 

Κάθε ασθενής, θα δεχθεί ιατρική επίσκεψη τουλάχιστον μια φορά το χρόνο, συχνότητα που εννοείται είναι πολύ πιο αυξημένη σε όσους πάσχουν από σοβαρά προβλήματα υγείας. Όταν κρίνεται από τον οικογενειακό γιατρό απαραίτητο, ο ασθενής εισάγεται στην Πολυκλινική της περιοχής του, όπου εξετάζεται από ειδικούς ιατρούς. Εκεί, είτε παραμένει για νοσηλεία, είτε επιστρέφει στην οικία του ακολουθώντας τις νέες ή τις τροποποιημένες οδηγίες για την αντιμετώπιση της νόσου του. Για παράδειγμα, ειδική ομάδα επαγγελματιών υγείας ελέγχει κατά πόσο ο φυματικός ασθενής ακολουθεί πιστά την πολύμηνη φαρμακευτική αγωγή του, ενώ πραγματοποιούνται συχνοί έλεγχοι πτυέλων για βάκιλο του Κωχ. 

Οι παρεμβάσεις υγείας στον πληθυσμό είναι επίσης δυναμικές και θεαματικές: Συγκαλούνται οικογενειακά συμβούλια όπου συζητούνται ζητήματα αντισύλληψης και πρόληψης ανεπιθύμητης εγκυμοσύνης. Επιθεωρήσεις στα σπίτια, όπου ελέγχεται η ύπαρξη στάσιμων νερών και η κατάσταση των αποχετεύσεων, προκειμένου να προληφθούν οι ασθένειες που μεταδίδονται με τα κουνούπια. 

Αυτή η πυκνά δομημένη μορφή του Συστήματος Υγείας, όπως και η επικέντρωση στον τομέα της πρόληψης, φαίνεται τελικά να αποδίδει πολλά και θετικά αποτελέσματα: Ο βαθμός εμβολιαστικής κάλυψης του κουβανέζικου πληθυσμού είναι από τους καλύτερους παγκόσμια. Το προσδόκιμο ζωής, αγγίζει τα 78 έτη, σχεδόν όσο στις ΗΠΑ. Η βρεφική θνησιμότητα είναι πολύ χαμηλή: Μόλις 5 νεογνά στις 1000 γεννήσεις, ποσοστό καλύτερο από αυτό των ΗΠΑ. Αναλογικά, η βρεφική θνησιμότητα στην Κούβα της δεκαετίας του 1950, ξεπερνούσε το 80 τοις χιλίοις. Η μητρική θνησιμότητα όμως εξακολουθεί να είναι σχετικά υψηλή σε σχέση με τις αναπτυγμένες οικονομικά χώρες και να προσεγγίζει τις τιμές των άλλων χωρών της Καραϊβικής. 

Δεν χωράει αμφιβολία ότι για τα καλά αυτά νούμερα δεν ευθύνεται μόνο το Σύστημα Υγείας. Υπάρχει μεγάλη βελτίωση στην διατροφή, όπως και στην εκπαίδευση του κόσμου. Στην Κούβα, ο αναλφαβητισμός είναι άγνωστος (κάτω του 1% ), ενώ στα σχολεία υπάρχουν υποχρεωτικά μαθήματα σχετικά με την υγεία. 

Μια πρόσφατη εκστρατεία έχει ξεκινήσει με σκοπό την αποδοχή της ομοφυλοφιλίας από την κοινωνία. Μια εκστρατεία, με σκοπό κυρίως την πρόληψη και την μείωση των σεξουαλικά μεταδιδόμενων νοσημάτων. 

Δυστυχώς, οι αντικαπνιστικές εκστρατείες δεν έχουν πετύχει. Αν και ο αριθμός των καπνιστών έχει μειωθεί, οι επαγγελματίες υγείας, ομολογούν με ειλικρίνεια ότι είναι δύσκολο να πείσουν τους Κουβανούς ότι πρέπει να διακόψουν το κάπνισμα. Πάντως, η εποχή που στα δελτία τροφίμων και στο καθημερινό σιτηρέσιο περιλαμβανόταν και μια συγκεκριμένη ποσότητα καπνού, έχει πια περάσει. 

Η αντισύλληψη όχι μόνο είναι νόμιμη, αλλά ενθαρρύνεται. Το ίδιο νόμιμες είναι και οι αμβλώσεις, αλλά πάντα αντιμετωπίζονται ως μια αποτυχία του συστήματος. 

Όλη η παραπάνω έκθεση δεν έχει σαν σκοπό να εξιδανικεύσουμε το Σύστημα Υγείας στην Κούβα. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι ένα σύστημα αυστηρά κεντρικά σχεδιασμένο, μη λαμβάνον υπόψη τις ατομικές ανάγκες και επιθυμίες του χρήστη που δεν μπορεί να λειτουργήσει ως καταναλωτής υπηρεσιών υγείας. Επίσης, πρέπει να τονιστεί και η πλήρης απουσία ενός εναλλακτικού και επί πληρωμή, ιδιωτικού συστήματος υγείας, που θα μπορούσε να λειτουργήσει συμπληρωματικά και συναγωνιστικά με το κρατικό. 

Οι γιατροί ζουν γενικά καλύτερα από τον υπόλοιπο κόσμο, απολαμβάνοντας κάποια προνόμια όπως καλύτερη στέγη ή έξτρα δελτία τροφίμων. Δεν κερδίζουν όμως πάνω από είκοσι δολάρια τον μήνα. Αν και η ιατρική εκπαίδευση είναι παντελώς δωρεάν και εντατική, κανένας δεν θέλει να γίνει γιατρός στην Κούβα για λόγους προσωπικού πλουτισμού. 

Η Κούβα είναι μια χώρα, όπου το 80% του πληθυσμού της εργάζεται για το κράτος. Η κυβέρνηση διαχειρίζεται τους προϋπολογισμούς και έχει απόλυτο έλεγχο στα οικονομικά της υγείας. Αν και πολλές επιγραφές σε ιατρεία υπενθυμίζουν στον κόσμο πόσο κοστίζει στο κράτος και στην κοινωνία η δωρεάν περίθαλψη, στην πράξη η έννοια κόστος-όφελος είναι άγνωστη στη χώρα. 

Οι πόροι πάντως είναι περιορισμένοι, γεγονός που αντικατοπτρίζεται στην δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια περίθαλψη και δεν γίνεται να μείνει κρυφό από τους υπεύθυνους. Για παράδειγμα, το ποσοστό των πασχόντων από προχωρημένη νεφρική νόσο που υποβάλλονται σε αιμοκάθαρση είναι πολύ χαμηλό: αντιστοιχεί πληθυσμιακά περίπου στο 40% αυτών των ΗΠΑ, σχεδόν παρόμοιο με αυτό των αναπτυγμένων οικονομικά δυτικών χωρών στα μέσα της δεκαετίας του 1980. Αμερικανοί σπουδαστές που έχουν φιλοξενηθεί σε κουβανέζικες σχολές, αναφέρουν ότι τα φοιτητικά δωμάτια είναι μεν λειτουργικά, αλλά με τα εντελώς απαραίτητα και πολύ φτωχά σε επίπεδοι τεχνολογίας. Η πρόσβαση στο διαδίκτυο από τους φοιτητές είναι εντελώς περιορισμένη. Μόνο dial up και για χρονικό διάστημα που δεν υπερβαίνει το μισάωρο ημερησίως. Οι περιορισμοί στο ίντερνετ φαίνεται να μην οφείλονται μόνο σε ζητήματα εμπορικού εμπάργκο που έχουν κηρύξει οι ΗΠΑ , αλλά κυρίως σε κυβερνητική βούληση που δεν θέλει να ενθαρρύνει την γρήγορη και αέναη επικοινωνία των Κουβανών με τις ΗΠΑ και ιδιαίτερα με τους εξόριστους συμπατριώτες τους. 

Ως αποτέλεσμα του οικονομικού εμπάργκο, η Κούβα έχει αναπτύξει την δική της φαρμακευτική βιομηχανία, ενώ είναι αυτάρκης στην φαρμακευτική κάλυψη του πληθυσμού της, τουλάχιστον στη βασική φαρμακοποιία. Έχουν γίνει επενδύσεις στον τομέα της Βιοτεχνολογίας και έχει ήδη αναπτυχθεί μια καλή τεχνογνωσία που καθιστούν την Κούβα ανταγωνιστική σε αυτόν τον τομέα με πολλές άλλες αναπτυγμένες χώρες. Στην Κούβα λειτουργούν σήμερα 22 ιατρικές σχολές. Αν και η οικογενειακή ιατρική αποτελεί την βασική επιλογή για τους απόφοιτους των σχολών, εκδίδονται συνεχώς ιατρικά περιοδικά που αφορούν όλες σχεδόν τις γνωστές ιατρικές ειδικότητες. 

Η Κούβα, αναλογικά έχει τους διπλάσιους γιατρούς από τις ΗΠΑ. Πολλοί από αυτούς, με ηθικά κυρίως κίνητρα, εργάζονται εθελοντικά σε τρίτες χώρες που η Κούβα ενισχύει. Το 2008, υπήρχαν 37.000 γιατροί από την Κούβα σε άλλες χώρες. Τελευταία, αποστολή γιατρών γίνεται και σε χώρες όχι απαραίτητα φτωχές, αλλά που έχουν συνάψει ειδικές συμφωνίες με την Κούβα με συγκεκριμένα οικονομικά ανταλλάγματα (π.χ. γιατροί έναντι πετρελαίου, με τη Βενεζουέλα). 
Κάθε επισκέπτης μπορεί εύκολα να δει ότι η Κούβα απέχει πολύ ώστε να ονομαστεί αναπτυγμένη οικονομικά χώρα. Υπάρχουν σοβαρά προβλήματα και ελλείψεις σε βασικές υποδομές, όπως δρόμοι, κατοικίες, αποχετεύσεις, χώροι υγιεινής, κλπ. Οι Κουβανοί όμως έχουν αρχίσει να αντιμετωπίζουν τις γνωστές ασθένειες του δυτικού κόσμου, όπως στεφανιαία νόσος, παχυσαρκία, κλπ. Ο πληθυσμός εξάλλου αρχίζει και εκεί να μεγαλώνει. Ήδη, αυτή τη στιγμή, το 11,7% του πληθυσμού είναι άνω των 65 ετών. 

Όπως και να είναι, το ασυνήθιστο για την Δύση Σύστημα Υγείας της Κούβας, με την έμφαση που δίνει στην πρόληψη και στην αναλογία γιατρού-ασθενών, με την προσοχή που δίνει στην υγεία της κοινότητας, αν και στενά συνδεδεμένο με την πολιτική ιστορία και το οικονομικό σύστημα της χώρας, μπορεί να δώσει κάποια μαθήματα και σε άλλες χώρες, έστω και οικονομικά αναπτυγμένες.

πηγη

Ο Μάικλ Μουρ έχει καταφέρει πάρα πολλά πράγματα σε ένα σύστημα που έχει πολλά φίλτρα ασφαλείας για να αποκλείει τους πολιτικά ενοχλητικούς. Και τα έχει καταφέρει χρησιμοποιώντας, όχι μόνο εναλλακτικούς φορείς της κοινωνίας των πολιτών, αλλά και ιδιωτικές επιχειρήσεις που επιδιώκουν το κέρδος. Η υπερκάλυψη του οικονομικού στόχου που θέτει η παραγωγός εταιρεία για κάθε ταινία του Μουρ, εξασφαλίζει την επόμενη. Το Sicko κόστισε 9 εκατομμύρια δολάρια και απέφερε 36.

Το θέμα του καυτό και επίκαιρο, όπως ήταν το θέμα της ταινίας του για την οπλοφορία στην Αμερική, με αφορμή τη δολοφονία μαθητών από συμμαθητές τους στο σχολείο της Columbine. Ο Μουρ είχε να αντιμετωπίσει την τεράστια βιομηχανία όπλων, με τα πανίσχυρα λόμπι της και τους διάσημους υποστηρικτές της. Στο Sicko, ο Μουρ συγκρούεται με τη βιομηχανία του συστήματος υπηρεσιών υγείας, που απορροφά ένα τεράστιο μέρος του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος, χωρίς να παρέχει επαρκή κάλυψη σε δεκάδες εκατομμύρια πολίτες. Η ταινία προκάλεσε πολλές αντιδράσεις από τους συντηρητικούς Αμερικάνους, επειδή αποδεικνύει ότι το αμερικάνικο σύστημα πάσχει λόγω της σύνδεσής του με το κέρδος των εταιρειών και ότι στις ΗΠΑ ξοδεύονται περισσότερα χρήματα απ’ οπουδήποτε αλλού με λιγότερα αποτελέσματα. Αυτό, όμως, που τους ενόχλησε περισσότερο ήταν ότι ο Μουρ σύγκρινε το αμερικάνικο σύστημα με τα αντίστοιχα δημόσια συστήματα υγείας του Καναδά, της Γαλλίας, της Μ. Βρετανίας και... της Κούβας! Μάλιστα, ο Μουρ μετέφερε στην Κούβα διασώστες που τραυματίστηκαν στα φλεγόμενα κτίρια της 11ης Σεπτεμβρίου, στη Νέα Υόρκη, για να δεχτούν δωρεάν φροντίδα υγείας, αφού το αμερικάνικο σύστημα τους είχε αφήσει εκτός. Η απήχηση της ταινίας, το βραβείο Όσκαρ, σε συνδυασμό με το εκτεταμένο πρόγραμμα ιατρικής συνεργασίας Κούβας-Βενεζουέλας και την εξαιρετική σε ποιότητα, ποσότητα και ταχύτητα της ιατρικής βοήθειας που παρείχε η Κούβα στη σεισμόπληκτη Αϊτή, επανέφερε το ιατρικό «θαύμα» της Κούβας στο προσκήνιο.

ΚΟΥΒΑ: Τα «μυστικά»

του συστήματος υγείας

Αν είναι κανείς προκατειλημμένος, είναι δύσκολο να το πιστέψει. Κι όμως. Βρετανοί ειδικοί, γιατροί και πολιτικοί επισκέπτονται την Κούβα για να δουν πώς μπορεί μία χώρα με τόσο χαμηλό σε σχέση με τη Δύση κατά κεφαλήν εισόδημα να έχει το λαό της σε εξαιρετική κατάσταση υγείας. Για πρώτη φορά, το 2001, μέλη της αρμόδιας επιτροπής του Κοινοβουλίου συνέταξαν μνημόνιο στο οποίο ρητά επαινούν «την επιτυχία του κουβανικού συστήματος υγείας», το οποίο βασίζεται «στην πρόληψη των ασθενειών και στην άσκηση της ιατρικής μέσα στις κοινότητες των ανθρώπων» (από ρεπορτάζ του BBC).

Η Κούβα έχει κατά κεφαλήν δαπάνη για ιατρικές υπηρεσίες 260 δολάρια, η Βρετανία 3 χιλιάδες και οι ΗΠΑ 6,5 χιλιάδες. Σύμφωνα με τα στοιχεία που παρέχει ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας, η βρεφική θνησιμότητα στην Κούβα είναι 5 ανά 1.000 (επίπεδο Βρετανίας) και το προσδόκιμο ηλικίας 76 για τους άντρες και 80 για τις γυναίκες (επίπεδο ΗΠΑ), με μέσο όρο στη Λ. Αμερική 56,2 χρόνια.

Έχοντας κατά νου την ταινία του Μάικλ Μουρ, για να λύσει τις απορίες του, ο Ρόρι Κάρολ, της εφημερίδας The Guardian, έκανε επιτόπια έρευνα και διαπίστωσε ότι «Η φροντίδα υγείας στην Κούβα δεν είναι ουτοπία. Κατά καιρούς τα πράγματα είναι σκόρπια και τραχιά. Αλλά τα πλεονεκτήματα δεν είναι μύθος. Οι άνθρωποι ζούνε τόσο πολύ γιατί το σύστημα, συνολικά, δουλεύει.»

Υπάρχουν πολλά «μυστικά» στο κουβανέζικο σύστημα υγείας. Η πρόληψη είναι ένα απ’ αυτά. Οι Βρετανοί λένε, σχετικά με την πρόληψη «οι Κουβανοί, σε αντίθεση με μας, βάζουν το άλογο μπροστά απ’ το κάρο». Αυτή περιλαμβάνει οργανωμένο πρόγραμμα καθημερινής γυμναστικής για τους πολίτες, διατροφικές οδηγίες για την αποφυγή του διαβήτη και των καρδιακών παθήσεων, τακτικές εξετάσεις από «οικογενειακούς» γιατρούς που παρακολουθούν συστηματικά τα μέλη κάθε κοινότητας και προληπτικοί εμβολιασμοί. Μάλιστα, η Κούβα παράγει δικά της εμβόλια για τη μηνιγγίτιδα και την πολιομυελίτιδα και πολλά άλλα φάρμακα που προκύπτουν από μακροχρόνιες έρευνες για τον καρκίνο, τη νευροπάθεια κ.λπ. Σ’ αυτό «βοήθησε» το αμερικανικό εμπάργκο!

Η Κούβα έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά φορέων του AIDS παγκοσμίως, με ένα αυστηρό πρόγραμμα ελέγχων που εφάρμοσε από πολύ νωρίς, με την παραγωγή «αντιγράφων» φαρμάκων και την ειδική θεραπεία για να μη μεταδίδουν οι έγγυες τον ιό στα κυοφορούμενα παιδιά.

Ένα άλλο «μυστικό» είναι η αφθονία γιατρών και ιατρικών κέντρων στις κατοικημένες περιοχές. Η Κούβα έχει τους περισσότερους γιατρούς στον κόσμο μετά την Ιταλία. Αντιστοιχεί ένας για 170 άτομα, ενώ στη Βρετανία ένας για 435 (οι αριθμοί κυμαίνονται ανάλογα με τον τρόπο υπολογισμού). Ο θεσμός των πολυκλινικών, που βρίσκονται μια βαθμίδα κάτω από τα νοσοκομεία, διευκολύνει την καταπολέμηση των ασθενειών σε πρώιμο στάδιο, με πολύ απλές διαδικασίες.

Πολύ σημαντικό ρόλο παίζει η πολιτική συνείδηση των πολιτών. Οι Κουβανοί έχουν συναίσθηση του ιστορικού τους ρόλου, υπερασπίζονται αγόγγυστα την ανεξαρτησία τους και δεν έχουν απογοητευτεί από τον ιδιότυπο σοσιαλισμό τους. Το δημόσιο δωρεάν σύστημα υγείας αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα επιτεύγματά τους, στηρίζει την ύπαρξή τους και τους καθιστά χρήσιμους και υποδειγματικούς για όλο τον κόσμο. Σε έρευνα του Ινστιτούτου Γκάλοπ, οι Κουβανοί δήλωσαν με συντριπτική πλειοψηφία ότι οι υπηρεσίες υγείας είναι ικανοποιητικές για όλους.

Πορεία μετ’ εμποδίων

Από πολύ νωρίς, ο γιατρός Τσε στο δοκίμιό του «Επαναστατική Ιατρική» επισήμανε την προτεραιότητα στην πρόληψη και την υγιεινή ζωή. Τα χρόνια τότε ήταν πολύ δύσκολα. Αμέσως μετά την επανάσταση, οι μισοί γιατροί εγκατέλειψαν την Κούβα και εγκαταστάθηκαν στις ΗΠΑ, αφήνοντας ακόμα και την ιατρική σχολή του πανεπιστημίου της Αβάνας με ελάχιστους καθηγητές.

Το αμερικανικό εμπάργκο επιδείνωσε την κατάσταση. Ιδιαίτερα μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, το 1990-91, δημιουργήθηκε νέα σοβαρή κρίση γιατί σταμάτησε οποιαδήποτε βοήθεια σε φάρμακα και εξοπλισμό. Μάλιστα, οι Αμερικάνοι, για να αυξήσουν την πίεσή τους στην Κούβα, σ’ αυτήν την κρίσιμη στιγμή, έκαναν ακόμα πιο αυστηρό τον αποκλεισμό της με το νόμο Cuban Democracy Act (1992). Παρ’ όλ’ αυτά, η Κούβα ξεπέρασε τα προβλήματα και ανασυγκρότησε πιο αυτόνομα το σύστημα υγείας, με τα ευδιάκριτα αποτελέσματα που αναγνωρίζονται πλέον και από τους εχθρούς της.

Σήμερα, χιλιάδες Κουβανοί γιατροί παρέχουν τις υπηρεσίες τους σε όλο τον κόσμο και ειδικά σε περιοχές που έχουν υποστεί μεγάλες φυσικές καταστροφές, όπως στην Ινδονησία μετά το τσουνάμι και στο Κασμίρ μετά το σεισμό. Περίπου δύο χιλιάδες Κουβανοί εργάζονται στη Ν. Αφρική, τη Γκάμπια, τη Γουινέα Μπισάου και το Μαλί. Μετά την έκρηξη στον πυρηνικό σταθμό του Τσερνόμπιλ, στην Ουκρανία (1986), νοσηλεύτηκαν στην Κούβα 20 χιλιάδες παιδιά με προβλήματα από τη ραδιενέργεια. Μόνο οι ΗΠΑ δεν δέχτηκαν την κουβανική βοήθεια μετά την καταστροφή που προκάλεσε στη Νέα Ορλεάνη ο τυφώνας Κατρίνα.

Η Κούβα συνεργάζεται με πολλούς διεθνείς οργανισμούς που τη βοηθούν να ξεπεράσει τις ελλείψεις της και από το 2007, διαθέτει ένα από τα πιο εξελιγμένα συστήματα πληροφορικής υγείας. Στενότερες σχέσεις αναπτύσσει με τις λατινοαμερικάνικες χώρες και ιδίως τη Βενεζουέλα, όπου σε εφαρμογή του προγράμματος «Επιχείρηση Θαύμα», από το 2005, χιλιάδες Κουβανοί γιατροί βρίσκονται στις πιο απομονωμένες περιοχές της χώρας, παρ’ όλη τη λυσσαλέα αντίδραση του ιατρικού κατεστημένου που τους κατηγορεί ως πράκτορες του Κάστρο!

Η διασπορά των γιατρών έχει και άλλα ευεργετικά αποτελέσματα. Στη Βενεζουέλα αμείβονται από την μπολιβαριανή δημοκρατία με μισθούς πολύ μεγαλύτερους απ’ αυτούς της Κούβας, πράγμα που τους επιτρέπει να ενισχύουν τις οικογένειές τους και να μεταφέρουν στην πατρίδα οικειακούς και επαγγελματικούς εξοπλισμούς που βελτιώνουν γενικότερα το επίπεδο διαβίωσης στην Κούβα.

Αλλά η Κούβα «εισάγει» και σπουδαστές απ’ όλο τον κόσμο για τις ιατρικές σχολές της (ακόμα και από τις ΗΠΑ) και πολλούς ασθενείς που καταφεύγουν εκεί για τις εξειδικευμένες πρακτικές στην οφθαλμοχειρουργική, την ορθοπεδική, τη νευρολογία κ.λπ., καθώς και στην αποτοξίνωση. Η θεραπεία του Μαραντόνα από την εξάρτηση γνωστοποίησε ευρύτερα τα επιτεύγματα του κουβανικού συστήματος υγείας.

Επίσης, έχει δοθεί μεγάλη έμφαση στην παραδοσιακή ιατρική και φαρμακολογία (βελονισμός, βοτανοθεραπεία, ομοιοπαθητική, γιόγκα κ.ά.).

Τα αποτελέσματα είναι τόσο σημαντικά και προφανή που δεν μπορούν να αμφισβητηθούν. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχουν προβλήματα. Στα εκατοντάδες νοσοκομεία και τις πολυκλινικές υπάρχουν σοβαρές ελλείψεις σε υποδομές και φάρμακα. Η πρόληψη συμπιέζεται από τις παρενέργειες της τουριστικής ανάπτυξης και την επιρροή του δυτικού λάιφστάιλ.

Επίσης, οι αμοιβές των γιατρών είναι πολύ χαμηλές, αναγκάζοντας πολλούς να κάνουν και δεύτερη, άσχετη δουλειά. Σε ένα πολύ πρόσφατο άρθρο του, ο Ρόρι Κάρολ (The Observer, 9/5/10) παρατηρεί ότι υπάρχει σοβαρή τάση φυγής των νέων από την Κούβα, αλλά κάποιοι αναγνώστες του συμπληρώνουν ότι αυτή η τάση υπάρχει σήμερα σε όλο τον κόσμο λόγω της διεθνούς οικονομικής κρίσης.

Επιπλέον, οι πλούσιες χώρες πάντα δελεάζουν το μορφωμένο κομμάτι κάθε μικρής χώρας με μεγαλύτερες αμοιβές και παροχές. Η αποστράγγιση των χωρών του τρίτου κόσμου από τις μητροπόλεις, δεν αφορά μόνο το πετρέλαιο και τις πρώτες ύλες, αλλά και το ειδικευμένο ανθρώπινο δυναμικό.

Και κανείς δεν πρέπει να ξεχνάει ότι η Κούβα παραμένει σε απόσταση αναπνοής από το στόμα του λύκου.

Η Κούβα δημιουργεί τέσσερα εμβόλια κατά του καρκίνου: ένα μάθημα για τις φαρμακευτικές που δεν είπαν όμως οι ειδήσεις

«Η Κούβα είναι γνωστή σε όλο τον κόσμο για την ικανότητά της ναεκπαιδεύει άριστα γιατρούς και νοσηλευτές», δήλωσε ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Μπαν Κι  Μουν, υπενθυμίζοντας ότι ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει χαρακτηρίσει την Κούβα χώρα-πρότυπο στην παροχή ιατρικών υπηρεσιών. 

Οι δηλώσεις του γενικού γραμματέα του ΟΗΕ έγιναν με την ευκαιρία της συνάντησής του στη Νέα Υόρκη με τον κουβανό υπουργό Εξωτερικών Μπρούνο Ροντρίγκες και με αφορμή την πρωτοβουλία της Κούβας να καλέσει σε παγκόσμια εκστρατεία για τη βοήθεια προς τις χώρες της Αφρικής που αντιμετωπίζουν πρόβλημα εξάπλωσης του ιού έμπολα.

Ο Μπαν Κι Μουν εξέφρασε την ευγνωμοσύνη του διεθνούς οργανισμού προς την κουβανική κυβέρνηση, συμπληρώνοντας ότι  και άλλες χώρες θα πρέπει να ακολουθήσουν το παράδειγμα της Κούβας.

Η Κούβα έχει ανακοινώσει ήδη ότι θα στείλει 62 γιατρούς και 103νοσηλευτές στη δυτική Αφρική για να βοηθήσει την καταπολέμηση της νόσου που έχει προκαλέσει τον θάνατο τουλάχιστον 2.500 ανθρώπων απότην εμφάνισή της τον περασμένο Μάρτιο.  Η ασθένεια εξαπλώνεταιραγδαία, με διπλασιασμό των περιπτώσεων κάθε τρεις εβδομάδες.

Η ομάδα εθελοντών, που περιλαμβάνει γιατρούς, νοσηλευτές,επιδημιολόγους και ειδικούς εντατικής θεραπείας, αναμένεται να βρίσκεται στη Σιέρα Λεόνε στις αρχές του Οκτωβρίου. Σύμφωνα με τη Μάργκαρετ Τσαν, διευθύντρια του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας, πρόκειται για τη«μεγαλύτερη προσφορά ξένης ιατρικής ομάδας από μία μόνο χώρα«.

Κατά το κουβανικό υπουργείο Υγείας, αυτή τη στιγμή υπάρχουν 50.000κουβανοί γιατροί και ειδικοί της υγειονομικής περίθαλψης σε 66 χώρες σε όλο τον κόσμο.