«Αυτός που πέρασε δεν είναι ένα τραγούδι που τελείωσε»

ΧΑΡΙΛΑΟΣ ΦΛΩΡΑΚΗΣ - ΔΕΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ

με τον Διαμαντη

22 Μάη 2005. Η είδηση απλώθηκε σε μηδενικό σχεδόν χρόνο στα πέρατα: Πέθανε ο σύντροφος Χαρίλαος. Κι έγινε, πέρα απ' τη θλίψη, αφορμή για να ακουστούν δεκάδες επίθετα, άπειρες λέξεις, μ' έναν όμως κοινό παρονομαστή: ΚΚΕ, συνώνυμο του οποίου ήταν η ζωή του.

Κρατήσαμε τον στίχο του ποιητή: «Αυτός που πέρασε δεν είναι ένα τραγούδι που τελείωσε. Αυτός που αγωνίστηκε σαν ένα τεράστιο φως. Κι έπεσε σαν ένας ήλιος με κασκέτο. Αυτός που πέρασε δεν είναι ένα τραγούδι που τελείωσε» (από το «Πένθιμο Εμβατήριο» του Ναζίμ Χικμέτ), με τον οποίο αποχαιρέτησε το νεκρό η σ. Αλέκα Παπαρήγα.

Και απ' το δικό του στερνό γραφτό τη φράση: «Ο,τι βιος είχα το έχω δώσει στο Κόμμα, στο Κόμμα στο ΚΚΕ με τα γνωστά σύμβολά του, τη μαρξιστική - λενινιστική ιδεολογία του, το πρόγραμμά του και τις αρχές του. Πολιτικά δεν έχω επίσης τίποτα να αφήσω. Ο,τι είχα το έδωσα με τη συγκεκριμένη δράση μου. Να αφήσω πολιτικές ορμήνιες δεν το θεωρώ σοβαρό».

Δέκα χρόνια μετά. Κύλησε πολύ νερό στ' αυλάκι. Μα τ' ανηφόρι έμεινε ανηφόρι. Γιατί είναι η κίνηση των μαζών που ανατρέπει. Και οι μάζες ακόμα κινούνται αργά. Ισως και με βήμα πίσω.

Ομως, αυτός είχε βαθύτατη πεποίθηση ότι ο σοσιαλισμός θα έρθει ό,τι και να γίνει, ότι είναι το μέλλον της ανθρωπότητας, γιατί, όπως έλεγε, «ο καπιταλισμός οξύνει και δεν μπορεί να λύσει τα λαϊκά προβλήματα».

Συνεπής σ' αυτή την πεποίθηση βάδισε τα 91 χρόνια του.

Γεννημένος στις 21 του Ιούλη του 1914 στο Παλιοζογλώπι της Ραχούλας Αγράφων (απ' τη μεριά της Καρδίτσας) και καταγωγή απ' τον Κλειτσό (απ' τη μεριά της Ευρυτανίας).

Ακολουθεί μια πολυτάραχη ζωή, δύσκολο να την περιγράψεις, πόσο μάλλον να την δείξεις έστω στις κορυφώσεις της, τι να διαλέξεις;

Με φόντο τις κορφές των Αγράφων

Ηταν μόλις 15 χρόνων, όταν συνδέθηκε για πρώτη φορά με το κομμουνιστικό κίνημα,διαβάζοντας το «Αλφάβητο του Κομμουνισμού», ήταν 1929 και ο βενιζελισμός με το Ιδιώνυμο διώκει τους κομμουνιστές. Εκείνη την περίοδο οργανώνεται στις Ομάδες Πρωτοπόρων Μαθητών της ΟΚΝΕ.

Το 1933 τον βρίσκει στη Σχολή Τηλεγραφητών των ΤΤΤ και παίρνει μέρος στη μεγάλη απεργία των «Τριατατικών». Το 1934 προσλαμβάνεται στην ΤΤΤ, μετατίθεται συνεχώς από πόλη σε πόλη λόγω της συνδικαλιστικής του δράσης. Διατελεί γραμματέας της Εκτελεστικής Επιτροπής της συνδικαλιστικής ομοσπονδίας του κλάδου. Συμμετέχει στη δράση κατά της 4ης Αυγούστου μέσα από τις τάξεις του πανίσχυρου συνδικάτου των ΤΤΤ και το 1940 παίρνει μέρος στον ελληνοϊταλικό πόλεμο.

Το 1941 γίνεται μέλος του Κόμματος και παίρνει δραστήρια μέρος στην ανασυγκρότησή του. Εργάζεται κάτω από συνθήκες πλήρους παρανομίας, ενώ οδηγείται δύο φορές στα κρατητήρια. Παίρνει μέρος στην οργάνωση και καθοδήγηση της απεργίας των «Τριατατικών» τον Απρίλη του '42, στην πρώτη μεγάλη απεργία υπό κατοχή και μία από τις πρώτες απεργίες στη σκλαβωμένη Ευρώπη.

Προσχωρεί στο ΕΑΜ μία ακριβώς μέρα μετά την ίδρυσή του, πολεμά τους κατακτητές από τις γραμμές του ΕΛΑΣ, δράση που τον κατοχυρώνει ως «Καπετάν Γιώτη» και αναδεικνύεται λοχαγός και έπειτα ταγματάρχης.

Στη Ραχούλα με τους συγχωριανούς του

Το Δεκέμβρη του 1944 βρίσκεται με τον ΕΛΑΣ στην περιοχή της Αττικής και παίρνει μέρος στις μάχες με τους αγγλους. Τον Οκτώβρη του 1945 συλλαμβάνεται.Το Γενάρη του '46 αμνηστεύεται από την κυβέρνηση Σοφούλη και το Δεκέμβρη ανεβαίνει στο βουνό.Πολέμησε το ντόπιο αστικό καθεστώς και τους συμμάχους του Αγγλοαμερικάνους από τις τάξεις του Δημοκρατικού Στρατού, φθάνοντας στο βαθμό του υποστράτηγου. Είναι μόλις 35 χρόνων.

Την άνοιξη του 1949 αναδεικνύεται αναπληρωματικό μέλος της ΚΕ του ΚΚΕ και στη συνέχεια τακτικό. Το Σεπτέμβρη περνάει στην ΕΣΣΔ. Το διάστημα 1950 - 1953 σπουδάζει και αποφοιτά αριστούχος από την Ακαδημία Πολέμου Φρούντζε της Μόσχας. Το 1954 επιστρέφει παράνομα στην Ελλάδα, συλλαμβάνεται στις 27 Ιούλη.

Διώκεται, φυλακίζεται και εξορίζεται συνολικά 18 χρόνια. Τα 12 κατάδικος και ισοβίτης στις φυλακές και 6 χρόνια στις εξορίες. Πολλές φορές κάθεται στο εδώλιο του κατηγορουμένου και δικάζεται σε ισόβια κάθειρξη. Από τις πιο γνωστές, η Μεγάλη Δίκη, το Μάη του 1960 στο Στρατοδικείο της Αθήνας.

«Ηταν, στα 1960 - θυμάται ο ίδιος - η Μεγάλη Δίκη στο στρατοδικείο της Αθήνας, για κατασκοπεία. Για παράβαση, δηλαδή, του αναγκαστικού νόμου του Μεταξά 375. Μια από τις κατηγορίες εναντίον μας ήταν και αυτή: Οτι στόχος μας ήταν η βιαία κατάληψη της εξουσίας. Σηκώθηκα απάνω και είπα στον πρόεδρο του Στρατοδικείου: Ποια κατάληψη της εξουσίας, κ. πρόεδρε; Εμείς την είχαμε την εξουσία και, πιστοί στις συμφωνίες μας, την παραδώσαμε... Και ξέρετε τι μου απάντησε με σαρκασμό; Ας μην την παραδίδατε. Τώρα κάτσε κάτω και πλήρωσε...

"Αυτό ήταν το λάθος μας", του απάντησα».

Το 1966 αποφυλακίζεται υπό όρους, αλλά το 1967 συλλαμβάνεται και πάλι και εξορίζεται μέχρι την άνοιξη του 1971.

Συγκεντρώνει 216 μήνες, 6.570 μέρες σε φυλακές και εξορίες. Ακόμα και «στις φυλακές οι κομμουνιστές οργανωθήκαμε για να επιβιώσουμε. Και από μια άποψη τις εξανθρωπίσαμε. Οχι μόνο επειδή τις απαλλάξαμε από το καθεστώς των νταήδων και των εκβιαστών, όχι μόνο επειδή με αγώνες πήραμε στα χέρια μας μαγειρεία και συσσίτιο, όχι μόνο επειδή ιδρύσαμε κοινά ταμεία, αλλά και διότι κατορθώσαμε μέσα στις φυλακές να κάνουμε σημαντική μορφωτική και εκπαιδευτική και ιδεολογικοπολιτική δουλειά. Κατορθώσαμε να γίνουμε οι νέοι "ελεύθεροι πολιορκημένοι"», θα πει αργότερα ο ίδιος.

Τον Ιούνη του 1972 η 16η Ολομέλεια τον εκλέγει μέλος του ΠΓ της ΚΕ του ΚΚΕ. Το Δεκέμβρη του '72 στη 17η Ολομέλεια της ΚΕ, ο Χαρίλαος Φλωράκης εκλέγεται Α΄ Γραμματέας της ΚΕ του Κόμματος. Εχει προηγηθεί το 1968 η 12η Ολομέλεια της ΚΕ στην οποία κρίθηκε η ιστορική συνέχεια του ΚΚΕ. Στην 12η Ολομέλεια η πλειοψηφία της ΚΕ μπόρεσε να δει το κομματικό οργανωτικό πρόβλημα που είχε δημιουργηθεί με τις αποφάσεις του 8ου συνεδρίου για τη διάλυση των οργανώσεων. Οπως σημειώνεται στο «Δοκίμιο Ιστορίας του ΚΚΕ τόμος Β'» στη 12η Ολομέλεια η πλειοψηφία της ΚΕ στάθηκε στο ύψος των αναγκών παρά το πολιτικό προηγούμενο των αποφάσεων του 8ου συνεδρίου. Η πλειοψηφία του οργάνου συσπειρώθηκε με βάση την ανάγκη να ανασυγκροτηθούν και να δημιουργηθούν ισχυρές κομματικές οργανώσεις. Τονίζεται ιδιαίτερα το γεγονός ότι με αυτήν την απόφαση η πλειοψηφία της καθοδήγησης του ΚΚΕ έδειξε πως διατηρούσε αντανακλαστικά απόκρουσης του "ευρωκομμουνιστικού" αναθεωρητικού και οπορτουνιστικού ρεύματος.

Πήγε κόντρα στο ρεύμα

Τον Αύγουστο του 1974, με το Κόμμα ακόμα στην παρανομία, η ΚΕ αποφασίζει να επιβάλει την ντε φάκτο νομιμοποίησή του. Κι έτσι, ο Χαρίλαος Φλωράκης, επικεφαλής κλιμακίου, δίνει την πρώτη συνέντευξη στην Κάνιγγος, κοντά ένα μήνα πριν και νομοθετικά το ΚΚΕ βγει από την παρανομία. Νέα κατάσταση, νέα καθήκοντα με τον ίδιο στο τιμόνι της ΚΕ του ΚΚΕ. Και δεν ήταν καθόλου ομαλός αυτός ο δρόμος. Δέκα χρόνια μετά το θάνατό του καταφεύγουμε και πάλι στο κατευόδιο της ΚΕ του ΚΚΕ τη μέρα της κηδείας του, όπως μεταφέρθηκε από την Αλ. Παπαρήγα: «Είναι πράγματι δύσκολο να μπορέσει κανείς όχι να δώσει ολοκληρωμένα, αλλά απλά να σκιαγραφήσει τη μακρόχρονη και μεγάλη προσφορά του συντρόφου Χαρίλαου στο λαϊκό κίνημα της χώρας και στο Κόμμα. Σε τι να πρωτοαναφερθεί; Στη δράση του στα χρόνια της Κατοχής και της Εθνικής Αντίστασης, στα χρόνια του Δημοκρατικού Στρατού, στην παρουσία του στους σύγχρονους αγώνες της εργατικής τάξης με μπροστάρη το ΚΚΕ; Σ' όλα είναι ανεκτίμητη η συμβολή του.

Με τους μαχητές του ΔΣΕ στην Ευρυτανία

Αλλά αυτό που ξεχωρίζει στον σύντροφο Χαρίλαο είναι η αποφασιστική του στάση, συμβολή και δράση σ' όλες τις δύσκολες καμπές που πέρασε το Κόμμα και το λαϊκό κίνημα, προκειμένου το ΚΚΕ να διατηρήσει τον επαναστατικό του χαρακτήρα και τη φυσιογνωμία του, ως Κόμμα Νέου Τύπου, θεμελιωμένου στις μαρξιστικο-λενινιστικές αρχές. Και το 1968, όταν ο οπορτουνισμός, με φορείς στελέχη της τότε καθοδήγησής του υπονόμευε, με στόχο τη διάλυσή του, το Κόμμα, αλλά και στην κρίσιμη στιγμή που προηγήθηκε του 13ου Συνεδρίου, όπως ήταν η Ευρεία Ολομέλεια, και στο ίδιο το 13ο Συνέδριο, που σε συνδυασμό με την αντεπανάσταση στις σοσιαλιστικές χώρες κλόνιζε πεποιθήσεις ακόμη και ηγετών παγκόσμιου διαμετρήματος, που στην καλύτερη περίπτωση σίγησαν, αναδιπλώθηκαν στον εαυτό τους, περιμένοντας να δουν πού θα πάνε τα πράγματα, και κάποιοι πήγαν με το ρεύμα, απεμπολώντας ιδεολογία, αρχές, την ίδια την επαναστατική πάλη για το σοσιαλισμό - κομμουνισμό. Ο σύντροφος Χαρίλαος πήγε κόντρα στο ρεύμα. Δε δίστασε να υπερασπιστεί την προσφορά του σοσιαλισμού, με τη σιγουριά της πίστης που πηγάζει από την επαναστατική κοσμοθεωρία μας ότι ο σοσιαλισμός θα νικήσει όσες μπόρες και αν πέρασε και περάσει το επαναστατικό κίνημα».

Σημειώσεις του Χ. Φλωράκη

• «Και αχάριστοι και ανιστόρητοι όσοι επιχαίρουν για τη διάλυση της ΕΣΣΔ. Αν ο κόσμος είχε γίνει λίγο πιο ανθρώπινος... Αν διατηρήθηκε η ειρήνη για μισό αιώνα... Αν ηττήθηκε κατά κράτος ο χιτλερισμός... Αν οι λαοί έσπασαν τις αλυσίδες της αποικιοκρατίας... Αν οι εργαζόμενοι των καπιταλιστικών χωρών απόκτησαν όσα απόκτησαν - αυτό αναμφισβήτητα οφείλεται και στην ύπαρξη και δράση των σοσιαλιστικών χωρών. Στο "αντίπαλον δέος"...».
• «Υπάρχει έστω και ένας σοβαρός άνθρωπος στη Γη που να πιστέψει ότι θα μπορούσε να κάνει (όσα κάνει) ο ιμπεριαλισμός σήμερα, αν δεν είχε διαλυθεί η Σοβιετική Ενωση; Οι λαοί βλέπουν, ήδη, τα αποτελέσματα: Ο καπιταλισμός, καθημερινά, όλο και περισσότερο δείχνει το χειρότερο πρόσωπό του: το αντικοινωνικό, ληστρικό και απάνθρωπο. Οι επιτυχίες του, φυσικά, παράγουν πλούτο, αλλά τον σωρεύουν στους λίγους και η ζωή των εργαζομένων χειροτερεύει. Οσο για τις δημοκρατικές ελευθερίες, συνεχώς ροκανίζονται και λιμάρονται...».
• «Εμ, αυτή η καραμέλα περί του τέλους των ιδεολογιών! Παρά το μεταφυσικό της περιεχόμενο, δεν μπορεί ν' αλλάξει την πραγματικότητα. Και η πραγματικότητα λέει ότι οι αντιθέσεις που χαρακτηρίζουν τον καπιταλισμό, όχι μόνο δεν εξασθενούν, τώρα που διαλύθηκε η ΣΕ, αλλά και δυναμώνουν. Και κατατρώγουν τα ίδια τα σπλάχνα του. Ούτε ο καπιταλισμός είναι αιώνιος ούτε το τέλος του κομμουνισμού έφτασε, για τον απλούστατο λόγο ότι οι λαοί δεν πρόκειται να παραιτηθούν από το όραμα για μια δίκαιη κοινωνία και από τους αγώνες για σοσιαλισμό...».

Σε μία από τις δίκες

(Γράφτηκαν στην περίοδο της αντεπανάστασης και πρωτοδημοσιεύτηκαν στο βιβλίο του Χρ. Θεοχαράτου, «Χαρίλαος Φλωράκης και λαϊκό κίνημα»)

Μάθετε, μελετήστε, αφομοιώστε

Λίγα χρόνια πριν ο ίδιος, μιλώντας στα 80χρονα του ΚΚΕ και απευθυνόμενος στους νέους συντρόφους, σημείωνε:

«Διαβάστε την Ιστορία του λαού μας. Διαβάστε την Ιστορία του εργατικού κινήματος. Διαβάστε την Ιστορία του ΚΚΕ.

Μάθετε μέσα από ποιες ανήκουστες δυσκολίες και διώξεις κατόρθωσε να κρατάει τη σημαία των αγώνων ψηλά και να ανταποκρίνεται στους πόθους των εργαζομένων.

Μάθετε πώς επιβίωσε το ΚΚΕ στη μεταξική δικτατορία και πώς έγινε η ψυχή της Εθνικής Αντίστασης.

Μάθετε την εποποιία του Εμφύλιου. Μάθετε ποιο ήταν το ήθος των ηττημένων του Εμφύλιου και ποιο το ήθος των νικητών.

Μάθετε να ξεχωρίζετε τους ιστορικούς από τους πλαστογράφους της Ιστορίας.

Μελετήστε την Ιστορία του Κόμματος και του παγκόσμιου κομμουνιστικού και εργατικού κινήματος.

Αφομοιώστε δημιουργικά τη μαρξιστική - λενινιστική θεωρία.

Αφουγκραστείτε τους πόθους και τους καημούς του λαού.

Η ανταπόκριση στις ελπίδες του λαού πρέπει να είναι ο δρόμος σας.

Και αυτός ο δρόμος είναι αρκετά πλατύς. Σ' αυτόν χωράνε και όλες οι χαρές της ζωής και τα ιδιαίτερα ενδιαφέροντα της νεολαίας».

Στη ζωή του είδε να καρφιτσώνουν στο πέτο του: Τα μετάλλια τιμής του ΕΛΑΣ και στρατιωτικής αξίας του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Επίσης, το βραβείο Φιλίας των Λαών από τον Πρόεδρο του Ανώτατου Σοβιέτ της ΕΣΣΔ, το βραβείο Καρλ Μαρξ από το Συμβούλιο του Κράτους της Λαϊκής Δημοκρατίας της Γερμανίας και το βραβείο Δημητρόφ από τη Λαϊκή Δημοκρατία της Βουλγαρίας.

Ιδιαίτερη στιγμή, η απονομή του βραβείου Λένιν το Σεπτέμβρη του 1984 από την Κεντρική Επιτροπή του Κομμουνιστικού Κόμματος Σοβιετικής Ενωσης.

Με τον Φιντέλ Κάστρο

Από τη συνέντευξη στα γραφεία της ΚΟΑ τον Αύγουστο του 1974