«Αποκλεισμένοι» σε ένα απάνθρωπο σύστημα

Οι μάσκες της ΕΕ, αλλά και της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ, έπεσαν. Οι χτεσινοί υπερασπιστές «των ανοιχτών συνόρων» τα βρήκαν με όσους ανοιχτά κηρύσσουν τον ρατσισμό εν ονόματι του «ισλαμικού κινδύνου». Παραβιάζουν τις διεθνείς συνθήκες και εγκλωβίζουν χιλιάδες ανθρώπους στην Ελλάδα. Αυτό ήταν δεδομένο εξαρχής, από τις συμφωνίες του φθινοπώρου περί hotspots (για όσους ξέρουν απλή ανάγνωση). Το μόνο που απέμενε ήταν να λυθούν οι «κόμποι» που εμπόδιζαν την εφαρμογή αυτών των συμφωνιών και που είχαν να κάνουν με ποικίλους ανταγωνισμούς στο εσωτερικό της ΕΕ, αλλά και με το ιμπεριαλιστικό παιχνίδι στη Συρία και στη Μέση Ανατολή, ανάμεσα σε ΕΕ, ΗΠΑ, Ρωσία και στις περιφερειακές δυνάμεις.

Όπως συμβαίνει με κάθε ιμπεριαλιστική συμφωνία, κανείς δεν εγγυάται ότι οι «κόμποι» λύθηκαν ή ότι δεν θα εμφανιστούν νέοι. Η μοίρα όμως όσων βρίσκονται στον δρόμο της προσφυγιάς και της μετανάστευσης δεν είναι το επίμαχο σημείο τέτοιων συμφωνιών και είναι προδιαγεγραμμένη: ξεδιάλεγμα, κυνήγι, ρατσισμός, εκμετάλλευση.

Είτε η «πόρτα» της μετανάστευσης είναι κλειστή είτε μισάνοιχτη, «παράθυρα», «πίσω πόρτες» και «χαραμάδες» όλο και θα βρίσκονται. Οι λόγοι πολλοί: τα κύματα των απελπισμένων από τον πόλεμο και την εξαθλίωση σε όλο τον κόσμο μεγαλώνουν, μεγαλώνει η ζήτηση για φτηνά ή και «μαύρα» εργατικά χέρια από σημαντικά τμήματα του κεφαλαίου, ενώ τα κυκλώματα εκμετάλλευσης προσφύγων και μεταναστών έχουν μυριστεί στο ίδιο το φαινόμενο της μετακίνησής τους μια νέα προσοδοφόρα «αγορά».

Το καίριο ζήτημα είναι: τι στ’ αλήθεια υπάρχει πίσω από αυτές τις πόρτες-φράχτες που χωρίζουν τους απελπισμένους από τον προηγμένο καπιταλιστικό κόσμο; Μήπως αυτό που υπάρχει πίσω από την «πόρτα» εξηγεί τη μοίρα που τους επιφυλάσσεται;

Πίσω από την «μεγάλη πόρτα» του ταξιδιού τους υπάρχει ένας κόσμος όπου συνεχώς και καθημερινά οι «πόρτες» κλείνουν καταπρόσωπο σε εκατομμύρια εργαζόμενους και άνεργους, σε νέους, συνταξιούχους και γυναίκες που καταδικάζονται σε μια ζωή κάτω από τα αποδεκτά όρια της αξιοπρέπειας. Και μέσα και έξω από την «πόρτα» ο άνθρωπος υποβιβάζεται από «υποκείμενο δικαιωμάτων» σε αντικείμενο φιλανθρωπικής φροντίδας, και μάλιστα όλο και πιο «έκτακτης»…

Για να κρυφτεί αυτή η αλήθεια, το προσφυγικό-μεταναστευτικό ζήτημα παρουσιάζεται σήμερα από πολλούς σαν η «εξωτερική», η «διεθνής» όψη του φαινομένου εκείνου που παλιότερα λεγόταν στην, πάντοτε κομψή, «κοινωνιολογίζουσα» γλώσσα των αστών κοινωνικός αποκλεισμός.

Βαυκάλιζαν, σε καιρούς υποτιθέμενης «ευμάρειας», τους εργαζόμενους ότι δήθεν ο προηγμένος καπιταλισμός έχει λύσει το κοινωνικό ζήτημα και η όποια ακραία φτώχεια αφορά μια μειονότητα, ανθρώπους που λόγω κακοτυχίας ή προσωπικής τους ευθύνης βρέθηκαν έξω από την αγορά εργασίας και το κοινωνικό δίχτυ προστασίας. Βλέπετε, ακόμη και κάτω από την ψυχοπονιάρικη κι εξιδανικευτική ρητορική περί «κοινωνικού αποκλεισμού» -που την προτιμούσαν οι διάφοροι οπορτουνιστές- κρυβόταν η ίδια πάντα βαθιά περιφρόνηση για τους φτωχότερους και η τάση να θεωρηθεί η φτώχεια «φυσική» και να εξορκιστεί…

Με την επιδείνωση της καπιταλιστικής κρίσης, το βαθύτερο νόημα των οδυρμών για τους «αποκλεισμένους» αποκαλυπτόταν: σκοπός ήταν να παρουσιάζονται, πότε οι «υψηλές απαιτήσεις» των «μέσα» σαν αίτιο της δυστυχίας των «απέξω, πότε ο αριθμός και οι «χαμηλές απαιτήσεις» των «απέξω» σαν απειλή για το βιοτικό επίπεδο των «μέσα». Έτσι, τα μονοπωλιακά υπερκέρδη και ο ιμπεριαλισμός έμεναν στο απυρόβλητο.

Κι επειδή το να βρίσκεσαι «μέσα» στον προηγμένο καπιταλισμό γινόταν όλο και πιο πενιχρό «προνόμιο», οι αστοί ιδεολόγοι δεν έχαναν την ευκαιρία να μπλέξουν τον «κοινωνικό αποκλεισμό» και το μεταναστευτικό. Η έγνοια κάποιων να προστατεύσουν τους μετανάστες –παλιούς ή νέους- σαν «αποκλεισμένους» αλληλοσυμπληρωνόταν με την έγνοια κάποιων άλλων να τους χαρακτηρίζουν «απρόσκλητους». Και με τους δύο τρόπους μετατρεπόταν το κοινωνικό ζήτημα σε «φυλετικό-πολιτισμικό», ενώ υποδαυλίζονταν το ρατσιστικό μίσος και οι αυταπάτες ότι ο ερχομός μεταναστών ήταν η αιτία της νέας φτώχειας που επέλαυνε. Τα αποτελέσματα τα βλέπουμε σήμερα με αφορμή τις τρομοκρατικές μαζικές δολοφονίες στις ευρωπαϊκές μεγαλουπόλεις και την αντιμεταναστευτική υστερία.

Κάποιος θα έλεγε ότι στη σημερινή Ελλάδα της μαζικής ανεργίας, της υποαπασχόλησης και της πιο άγριας υπερεκμετάλλευσης η διάκριση «μέσα» και «έξω» έχει γίνει εντελώς ανυπόστατη γι’ αυτό και τα περί «κοινωνικού αποκλεισμού» έχουν προ πολλού ξεχαστεί.

Όμως ο διαχωρισμός «οι μέσα και οι απέξω», παραμένει χρήσιμος για το σύστημα, είτε μιλάμε για την οικονομία είτε για το προσφυγικό. Μόνο που οι φιοριτούρες με τις οποίες πλασάρεται αυτός ο διαχωρισμός είναι πια λιγότερο «κοινωνικές» και περισσότερο «ανθρωπιστικές». Ο «ανθρωπισμός», μια έννοια που μένει ζωντανή στην κοινωνία χάρη στους πιο φτωχούς και αδύναμους ανθρώπους, καθημερινά ευτελίζεται και γίνεται επίφαση της απανθρωπιάς του καπιταλισμού.

Δείτε τον κυνισμό των οπορτουνιστών του ΣΥΡΙΖΑ που έβαζαν στο πρόγραμμά τους την «αντιμετώπιση της ανθρωπιστικής κρίσης» και τα ψίχουλα στα οποία αυτή κατέληξε. Δείτε τους πως σήμερα αξιοποιούν το γεγονός ότι η λαϊκή οικογένεια στηρίζει όσο μπορεί τα άνεργα μέλη της. Η κυβέρνηση, μαθαίνουμε, χρησιμοποιεί σαν επιχείρημα απέναντι στο «κουαρτέτο» για να μην κοπούν οι συντάξεις το γεγονός ότι με αυτές στηρίζονται ολόκληρες οικογένειες (λες κι αυτός είναι ο προορισμός τους!). Και περηφανεύονται για το άθλιο αυτό «επιχείρημα» που επισημοποιεί την εγκατάλειψη των ανέργων, και καταλήγουν να πετσοκόβουν τις συντάξεις!

Δεν είναι περίπου το ίδιο με αυτό που κάνουν και σήμερα με το προσφυγικό; Και μαντρώνουν χιλιάδες ανθρώπους κατ’ εφαρμογήν της συμφωνίας, και ψωροπερηφανεύονται για την αλληλεγγύη που δείχνουν οι απλοί άνθρωποι του λαού μας! Μετατρέπουν τα ανθρωπιστικά αισθήματα του λαού σε εξάρτημα της απάνθρωπης πολιτικής τους.

Για τους κομμουνιστές και τις ταξικές δυνάμεις η λαϊκή αλληλεγγύη -στον πρόσφυγα, στον άνεργο, στον φτωχό και αναγκεμένο- έχει πραγματικό «ανθρωπιστικό περιεχόμενο» όταν συνδέεται με την καθημερινή πάλη ενάντια σε όλες τις «πόρτες» που κλείνουν μπροστά μας, ενάντια σε αυτό το σύστημα που μας «αποκλείει» συνεχώς από την ανθρώπινη ιδιότητα.

Αυτή την αλληλεγγύη καμιά απανθρωπιά δεν τη νικά και δεν τη βάζει στο χέρι!

Νίκος Ζαρταμόπουλος

Εφημερίδα Νέο Εμπρός, φ. 1124, 30-3-2016, σελ. 7