Η πολιτική Λαικής κατοικίας στην ΕΣΣΔ

Evangelos Danezis

Κάθε πολίτης της ΕΣΣΔ είχε το κατοχυρωμένο δικαίωμα να αποκτήσει εντελώς δωρεάν διαμέρισμα. Ναι, απολύτως δωρεάν, δεν χρειαζόταν να πληρώσει. Το αποκτούσε με επίσημα έγγραφα στο όνομά του για πάντα και μπορούσε να το δώσει στα παιδιά του αργότερα. Φυσικά, υπήρχαν λίστες αναμονής, αλλά κάθε μήνα δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι ελάμβαναν δωρεάν διαμερίσματα από το σοβιετικό κράτος. Χάρη σε αυτό ακόμα και σήμερα υπάρχουν δεκάδες εκατομμύρια ιδιοκτήτες σπιτιών στη Ρωσία. Αυτό το δικαίωμα που κατοχυρώθηκε στην ΕΣΣΔ ήταν για πρώτη φορά στον κόσμο.

Η ΕΣΣΔ αν και ήταν μια ερειπωμένη στην κυριολεξία χώρα μετά τον β! παγκόσμιο πόλεμο, με τα 2 πρώτα πεντάχρονα προγράμματα ανοικοδόμησης κατόρθωσε να λύσει το στεγαστικό πρόβλημα και να αποκαταστήσει τις κατεστραμμένες υποδομές (δρόμους, γέφυρες, σχολεία, νοσοκομεία, δημόσια κτίρια, λιμάνια, αεροδρόμια).
Η συντριπτική πλειοψηφία των σοβιετικών πολιτών (80%) στεγάστηκε με τα κρατικά προγράμματα κατασκευής διαμερισμάτων που εκτελούνταν από τις σοσιαλιστικές επιχειρήσεις κατασκευών. Αργότερα στα τέλη της δεκαετίας του 1950 δημιουργήθηκαν και εναλλακτικές δυνατότητες στέγασης που επιτάχυναν τους ρυθμούς απόκτησης κατοικίας, συγκεκριμένα :

Aν δεν ήθελε ο πολίτης να κάνει αίτηση για το δωρεάν διαμέρισμα που δικαιούταν, ούτε ήθελε να κληρονομήσει, τότε μπορούσε να αγοράσει σπίτι από τον οικοδομικό συνεταιρισμό της πόλης που επέλεγε ή εάν εργαζόταν σε μεγάλη επιχείρηση από τον οικοδομικό συνεταιρισμό της επιχείρησης. Οι οικοδομικοί συνεταιρισμοί είχαν δωρεάν πολεοδομημένα οικόπεδα, οικοδομικά υλικά σε τιμή κόστους από τις σοσιαλιστικές επιχειρήσεις και έπαιρναν άτοκα κρατικά δάνεια για τις ανεγέρσεις κατοικιών.
Η αγορά του σπιτιού από τον οικοδομικό συνεταιρισμό γινόταν σε πολύ χαμηλή τιμή, σε τιμή κόστους στην κυριολεξία, δηλαδή χωρίς τα καπιταλιστικά κέρδη που μεσολαβούν σήμερα (τόκος τραπεζικού δανείου, κέρδος οικοπεδούχου, κέρδος κατασκευαστικής εταιρείας) και χωρίς τις φορολογικές και άλλες επιβαρύνσεις που κάνουν άπιαστο όνειρο την απόκτηση κατοικίας. Η πληρωμή γινόταν με μικρές δόσεις ως μεριδιούχος του οικοδομικού συνεταιρισμού, ενώ ταυτόχρονα κατοικούσε στο σπίτι που σταδιακά εξοφλούσε.

Αν δεν επιθυμούσε ούτε την στεγαστική λύση του οικοδομικού συνεταιρισμού και ήθελε να κτίσει το σπίτι του σε μικρή πόλη ή χωριό δικαιούταν δωρεάν οικόπεδο έκτασης 10 έως 15 στρέμματα (ανάλογα με τα μέλη της οικογένειας) πολεοδομημένο (εντός σχεδίου) με εξασφαλισμένη σύνδεση ηλεκτροδότησης, υδροδότησης, αποχέτευσης, τηλεφωνίας) με έτοιμο δωρεάν αρχιτεκτονικό σχέδιο που επέλεγε ο ίδιος και με λήψη άτοκου δανείου για την ανέγερση της κατοικίας που εξοφλούσε σε 15 χρόνια με πολύ μικρές δόσεις.

Σε όλες τις κατοικίες ήταν σχεδόν δωρεάν η παροχή ρεύματος, θέρμανσης, τηλεφωνίας, φυσικού αερίου και νερού. Η επιβάρυνση ήταν πολύ μικρή, αφού για το σύνολο των υπηρεσιών αυτών αντιστοιχούσε ένα πολύ μικρό κλάσμα από το μισθό του εργαζόμενου, γύρω στο 5% του μισθού του. Σε όλες τις μεγάλες πόλεις τα θερμικά εργοστάσια παραγωγής ρεύματος προμήθευαν εκτός από το ηλεκτρικό ρεύμα και ζεστό νερό στις κατοικίες για την θέρμανση τους (τηλεθέρμανση).
Σε όλες τις πόλεις υπήρχε η αρμόδια επιτροπή στέγασης που ως όργανο κεντρικού σχεδιασμού συγκέντρωνε τις αιτήσεις για απόκτηση κατοικίας, παρακολουθούσε και ενημέρωνε το μητρώο κατοικιών και των ιδιοκτητών τους και εξασφάλιζε την ύπαρξη σταθερού αποθέματος ελεύθερων δημοτικών κατοικιών που ήταν απαραίτητο για τις έκτακτες ανάγκες στέγασης όπως η προσωρινή διαμονή εργαζομένων και η αρχική διαμονή όσων εγκαθίστανται μόνιμα μέχρι να εξασφαλίσουν μόνιμη δική τους κατοικία με τους ανωτέρω αναφερόμενους τρόπους. Δεν υπήρχε περίπτωση να μείνει κανένας άστεγος. Το αίσχος των άστεγων ή της ανασφάλειας και αβεβαιότητας στέγασης που υπάρχει στις καπιταλιστικές κοινωνίες ήταν άγνωστο και αδιανόητο !

Είναι γεγονός ότι παρατηρήθηκαν καθυστερήσεις στον τομέα κατασκευής κατοικιών κατά διαστήματα σε κάποιες περιοχές της ΕΣΣΔ με αποτέλεσμα να καθυστερεί η ικανοποίηση των αιτημάτων που περιλαμβάνονταν στις λίστες αναμονής των δικαιούχων. Αυτές οι καθυστερήσεις οφείλονταν στην έλλειψη συντονισμού μεταξύ των υπευθύνων οργάνων εφαρμογής του κεντρικού σχεδιασμού που ήταν επιφορτισμένα με την υλοποίηση του κατασκευαστικού προγράμματος και είχαν ως αποτέλεσμα τον μη έγκαιρο καταμερισμό των οικονομικών πόρων για την στήριξη των κατασκευαστικών σοσιαλιστικών επιχειρήσεων. Η πείρα απέδειξε ότι έγινε υπέρμετρη σπατάλη πόρων σε οικοδομικούς συνεταιρισμούς και αντίστοιχη μείωση διαθέσιμων πόρων στις σοσιαλιστικές επιχειρήσεις κατασκευών που ήταν ο βασικός μοχλός άσκησης στεγαστικής πολιτικής.

Σε αντίθεση με τα παραπάνω αυτό που συμβαίνει στις καπιταλιστικές χώρες και στην πατρίδα μας είναι τραγικό. Οι κατοικίες είναι εμπορεύματα, γιατί η οικοδομήσιμη γη δεν προσφέρεται δωρεάν, η κατασκευή κατοικιών γίνεται από ιδιωτικές κερδοσκοπικές εταιρείες και ο αναγκαστικός δανεισμός από τράπεζες επιβαρύνει με μεγάλους τόκους αυτόν που θέλει να αποκτήσει κατοικία.
Το γεγονός επίσης ότι η γη χρησιμοποιείται ως πεδίο καπιταλιστικής κερδοφορίας έχει ως αποτέλεσμα να μην υπάρχει χωροταξικός σχεδιασμός με γνώμονα την κάλυψη των στεγαστικών αναγκών, την ορθολογική χρήση της γης και την προστασία του περιβάλλοντος. Έτσι οι χρήσεις γης σε κάθε περιοχή δεν είναι σαφώς προσδιορισμένες, βρίσκονται σε συνεχή αναδιαμόρφωση ανάλογα σε ποιες εκτάσεις συμφέρει κάθε φορά τους καπιταλιστές να δραστηριοποιηθούν με αποτέλεσμα δημόσιες εκτάσεις δασών, ορεινών όγκων και αιγιαλών είτε να καταπατούνται, είτε να χαρίζονται και σε μια νύκτα να αλλάζουν αυθαίρετα χρήση για να ωφεληθούν καταπατητές, μεγαλοοικοπεδούχοι και οι καπιταλιστές που αγοράζουν αγροτική γη και την άλλη μέρα τα χωράφια τους γίνονται πανάκριβα οικόπεδα για καπιταλιστική εκμετάλλευση.

Ταυτόχρονα επειδή ακριβώς δεν υπάρχει σταθερός χωροταξικός σχεδιασμός με σαφή διάκριση δασικών, γεωργικών, βιομηχανικών και οικιστικών ζωνών ενθαρρύνεται έμμεσα η αυθαίρετη οικιστική ανάπτυξη με πώληση αγροτεμαχίων που ανοικοδομούνται από τους εξαθλιωμένους προλετάριους για να βάλουν ένα κεραμίδι στο κεφάλι τους και μετά αρχίζει η κομματική εξάρτηση από τα αστικά κόμματα και τα χαράτσια νομιμοποίησης… Συγκεκριμένα εκατοντάδες χιλιάδες εργαζόμενοι με την ανοχή του αστικού κράτους που δεν εφαρμόζει πολιτική λαϊκής στέγασης για δωρεάν παροχή κατοικίας, προκειμένου να αποφύγουν το αβάστακτο κόστος αγοράς οικοπέδου εντός σχεδίου, εξαναγκάζονται να κτίσουν εκτός σχεδίου πόλης. Έτσι δημιουργούνται ολόκληροι οικισμοί έξω από τον οικιστικό ιστό της κάθε πόλης και μετά αρχίζει το πολύχρονο κυνηγητό και η ταλαιπωρία, δηλαδή το να παρακαλούν για κατασκευή δικτύων κοινής ωφέλειας και σύνδεση με αυτά, μετά για ένταξη στο σχέδιο πόλης, μετά για την εφαρμογή του σχεδίου και μετά να πληρώνουν φόρους και πρόστιμα νομιμοποίησης. Στο τέλος οι φόροι ακινήτων που επιβάλλονται αμφισβητούν έμμεσα το δικαίωμα ιδιοκτησίας στην κατοικία που με κόπους μιας ζωής έφτιαξαν… δηλαδή και κομματική ομηρία και οικονομική αιμορραγία…

Το αποκορύφωμα της περιπέτειας για εξασφάλιση στέγασης στον καπιταλισμό είναι ότι με το ξέσπασμα των καπιταλιστικών κρίσεων και την αδυναμία αποπληρωμής των δανείων λόγω ανεργίας, αρχίζουν οι πλειστηριασμοί κατοικιών που ζούμε και σήμερα, ενώ στην καλύτερη περίπτωση τα χρέη μεταβιβάζονται στην επόμενη γενιά…
Το τραγελαφικό φαινόμενο και η αντίφαση που παρατηρείται στον καπιταλισμό είναι ότι ενώ υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες κενές απούλητες κατοικίες, ταυτόχρονα υπάρχουν εκατοντάδες χιλιάδες νέοι που δεν μπορούν να κάνουν οικογένεια, γιατί δεν μπορούν να αποκτήσουν κατοικία αφού οι κατοικίες είναι στα χέρια των καπιταλιστών μεγαλοϊδιοκτητών και των μετόχων των κατασκευαστικών εταιρειών.

Για να κατοχυρωθεί το δικαίωμα της κατοικίας για το λαό και να δοθεί ριζική λύση στο πρόβλημα της στέγασης του λαού, πρέπει :
--Nα κοινωνικοποιηθεί η γη και οι φυσικοί της πόροι στα πλαίσια της κοινωνικοποίησης όλων των συγκεντρωμένων μέσων παραγωγής.
--Να γίνει σαφής και ορθολογική χωροθέτηση των ζωνών χρήσεων γης και των οικιστικών ζωνών και πολεοδόμηση τους.
--Να συσταθεί Δημόσιος Εννιαίος Φορέας Κατασκευών που θα αναλάβει την προγραμματισμένη κατασκευή κατοικιών, σχολείων, νοσοκομείων, άλλων κτιρίων και έργων υποδομής για την κάλυψη των λαϊκών αναγκών.

Υπάρχουν όλες οι δυνατότητες και προϋποθέσεις για την σοσιαλιστική ανάπτυξη στον τομέα κατασκευών.

Διαθέτουμε όλη την αναγκαία τεχνογνωσία, το επιστημονικό-τεχνικό προσωπικό και τα μηχανήματα καθώς και την απαραίτητη υποστηρικτική βιομηχανία που θα κοινωνικοποιηθεί, δηλαδή διαθέτουμε ανεπτυγμένη τσιμεντοβιομηχανία, μεταλλουργική βιομηχανία, βιομηχανία ξύλου, χημική βιομηχανία που από το στάδιο υπολειτουργίας επειδή σήμερα βρίσκονται στα χέρια των καπιταλιστών, θα περάσουν στο στάδιο αυξημένης παραγωγής για να καλυφθούν οι εγχώριες

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΔΑΝΕΖΗΣ