Ο Β. Ι. ΛΕΝΙΝ ΚΑΙ Ο ΤΕΪΛΟΡΙΣΜΟΣ

"Στρατάρχα μου, καλημέρα και καλή βδομάδα! Σε άλλο ιστολόγιο , άνοιξε συζήτηση για τον τεϊλορισμό απ’ αφορμή την εκτίμηση της πείρας της σοσιαλιστικής οικοδόμησης στην ΕΣΣΔ· ένας αναγνώστης έκρινε σκόπιμο στα πλαίσια αυτής της συζήτησης να παραθέσει το κείμενο ενός άρθρου του Β. Ι. Λένιν για το ζήτημα αυτό. Δυστυχώς, παρά τις αγαθές του προθέσεις, διέπραξε  δυο λάθη που μειώνουν στο μέγιστο την τελεσφόρηση της προσπάθειάς του: παράθεσε το συγκεκριμένο άρθρο στα αγγλικά και χρησιμοποίησε ως πηγή τον γνωστό τροτσκιστικό διαδικτυακό ιστότοπο που εδώ και πολλά χρόνια διεξάγει αναίσχυντο λαθρεμπόριο και επαίσχυντη παραχάραξη της ιδεολογίας του επιστημονικού κομμουνισμού. Εκτός από το θέμα αρχής που επιτάσσει την ασυμβίβαστη αντιμετώπιση, συστηματική απόκρουση και συνειδητή καταδίκη των τροτσκιστών, ορκισμένων εχθρών και πεπειραμένων υπονομευτών του κομμουνιστικού κινήματος, ανακύπτει και το πρόβλημα της ξένης γλώσσας που καθιστά αυτά τα πολύτιμα για τον ιδεολογικό αγώνα έργα των κλασσικών του επιστημονικού κομμουνισμού απρόσιτα ή δυσπρόσιτα στους και στις αναγνώστες και αναγνώστριες που δεν διαθέτουν στον ένα ή στον άλλο βαθμό τις απαραίτητες γνώσεις ξένων γλωσσών. Ξέρω ότι η χρησιμοποίηση της συγκεκριμένης πηγής είναι η «εύκολη λύση», αφού εκεί είναι όλα «έτοιμα» —άσε, βέβαια, που αυτό δεν ισχύει, γιατί με προσεκτική ανάγνωση και αντιβολή με τα πρωτότυπα ανακαλύπτει κανείς εκεί τερατώδη λάθη πληκτρολόγησης πολλών ξενόγλωσσων κειμένων—, αλλά σιγά-σιγά θα πρέπει να εδραιωθεί η αντίληψη ότι είναι καθήκον όλων μας η χρησιμοποίηση και η διάδοση στο διαδίκτυο των δόκιμων μεταφράσεων των κλασσικών του επιστημονικού κομμουνισμού, όσο κόπο κι αν προϋποθέτει αυτό. Πόσω μάλλον όταν στην περίπτωση του Β. Ι. Λένιν έχουμε την πλήρη ελληνική μετάφραση των «Απάντων» (5η έκδοση, ΣΕ, Αθήνα 1976–1985). Απ’ αυτήν την έκδοση σου στέλνω προς ανάρτηση το άρθρο του Β. Ι. Λένιν «Το σύστημα Τέιλορ σημαίνει υποδούλωση του ανθρώπου στη μηχανή» (δες: Β. Ι. Λένιν, Άπαντα, Τόμος 24ος (Σεπτέμβρης 1913–Μάρτης 1914), Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1979, σελ. 364–366, 463, 531).

"Μη Απολιθωμένος (ακόμα!) από τις ακτές της Ανατολικής Βαλτικής"

Β.Ι.ΛΕΝΙΝ : 

"ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΕΪΛΟΡ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΥΠΟΔΟΥΛΩΣΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΣΤΗ ΜΗΧΑΝΗ "

Ο καπιταλισμός δεν μπορεί ούτε στιγμή να σταθεί στην ίδια θέση. Πρέπει να προχωρεί κι όλο να προχωρεί. Ο ανταγωνισμός, που οξύνεται εξαιρετικά σε εποχές κρίσης σαν τη δική μας, τον αναγκάζει να εφευρίσκει όλο και νέα μέσα για να φτηναίνει την παραγωγή. Και η κυριαρχία του κεφαλαίου μετατρέπει όλα τα μέσα αυτά σε όργανο παραπέρα καταπίεσης του εργάτη.

Τα σύστημα Τέιλορ είναι ένα απ’ τα μέσα αυτά.

Τελευταία στην Αμερική οι οπαδοί του συστήματος αυτού εφάρμοζαν μεθόδους σαν τις παρακάτω.

Στο χέρι του εργάτη δένουν μια ηλεκτρική λαμπίτσα. Φωτογραφίζουν τις κινήσεις του εργάτη και μελετούν τις κινήσεις της λαμπίτσας. Διαπιστώνουν ότι ορισμένες κινήσεις είναι «παραπανίσιες» και υποχρεώνουν τον εργάτη να αποφεύγει τις κινήσεις αυτές, δηλαδή να δουλεύει πιο εντατικά, να μη χάνει ούτε ένα δευτερόλεπτο για ξεκούραση.

Καταρτίζουν ολόκληρα σχέδια για νέα εργοστασιακά κτίρια, ώστε να μη χάνεται ούτε ένα παραπανίσιο λεπτό, όταν γίνεται η μεταφορά υλικών στο εργοστάσιο, η μεταφορά τους από το ένα τμήμα του εργοστασίου στο άλλο, η εξαγωγή του έτοιμου προϊόντος. Ο κινηματογράφος χρησιμοποιείται συστηματικά για τη μελέτη της δουλειάς των καλύτερων εργατών και για την αύξηση της εντατικότητας της εργασίας, δηλαδή για μεγαλύτερο «ζόρισμα» του εργάτη.

Λοχουχάρη, μια ολόκληρη μέρα φωτογράφιζαν τη δουλειά ενός εφαρμοστή. Αφού μελέτησαν τις κινήσεις του, έβαλαν ένα ειδικό κάθισμα τόσο ψηλό, ώστε ο εφαρμοστής να μη χάνει χρόνο στο σκύψιμο. Εξασφάλισαν στον εφαρμοστή ένα παιδί για βοηθό. Το παιδί έπρεπε να του δίνει το κάθε κομμάτι της μηχανής μ’ ένα ορισμένο, τον πιο κατάλληλο τρόπο. Σε λίγες μέρες ο εφαρμοστής εκτελούσε τη δουλειά αυτή της συναρμολόγησης της μηχανής στο ένα τέταρτο του χρόνου που κατανάλωνε προηγούμενα.

Τι επιτυχία στην παραγωγικότητα της εργασίας!… όμως την πληρωμή του εργάτη δεν την ανεβάζουν στο τετραπλάσιο, αλλά μόνο κατά μιάμιση φορά, το πολύ-πολύ κι αυτό μόνο στην αρχή. Μόλις οι εργάτες συνηθίσουν στο καινούργιο σύστημα, κατεβάζουν ξανά την πληρωμή στο προηγούμενο επίπεδο. Ο καπιταλιστής βγάζει τεράστια κέρδη, ενώ ο εργάτης δουλεύει τέσσερις φορές πιο εντατικά, εξαντλώντας τα νεύρα και τους μυς του τέσσερις φορές πιο γρήγορα.

Τον εργάτη που πρωτοπιάνει δουλειά τον οδηγούν στον κινηματογράφο του εργοστασίου, που του δείχνει ένα «υποδειγματικό πρότυπο» για την εκτέλεση της δουλειάς του. Αναγκάζουνε τον εργάτη «να ευθυγραμμιστεί» με το πρότυπο αυτό. Ύστερα από μια εβδομάδα του δείχνουν στον κινηματογράφο τη δική του τη δουλειά και τη συγκρίνουν με το «πρότυπο».

Όλες αυτές οι τεράστιες τελειοποιήσεις γίνονται ενάντια στον εργάτη και οδηγούν στη μεγαλύτερη καταπόνηση και καταπίεση του εργάτη και περιορίζονται στον ορθολογιστικό, λογικό καταμερισμό της εργασίας στο εσωτερικό του εργοστασίου.

Γεννιέται φυσιολογικά η σκέψη: και ο καταμερισμός της εργασίας μέσα σ’ ολόκληρη την κοινωνία; Τι τεράστια ποσότητα εργασίας χάνεται σήμερα από την ακαταστασία, το χάος ολόκληρης της καπιταλιστικής παραγωγής! Πόσος χρόνος χάνεται για να φτάσει η πρώτη ύλη στον εργοστασιάρχη, περνώντας μέσα από εκατοντάδες ενδιάμεσους αγοραστές και μεταπράτες, χωρίς να είναι γνωστές οι απαιτήσεις της αγοράς! Όχι μόνο ο χρόνος, αλλά και τα ίδια τα προϊόντα χάνονται και χαλάνε. Και η απώλεια χρόνου και δουλειάς για να φτάσουν τα έτοιμα προϊόντα στους καταναλωτές, αφού περάσουν μέσα από ένα σωρό μικρούς μεσάζοντες, που κι αυτοί δεν μπορούν να ξέρουν τις ανάγκες των αγοραστών και κάνουν ένα σωρό όχι μόνο περιττές κινήσεις, αλλά και περιττές αγορές, ταξίδια και τα λοιπά και τα παρόμοια!

Το κεφάλαιο οργανώνει και βάζει τάξη στη δουλειά της φάμπρικας, για να καταπιέζει περισσότερο τον εργάτη, για να αυξάνει τα κέρδη του. Την ίδια στιγμή όμως σε ολόκληρη την κοινωνική παραγωγή παραμένει και μεγαλώνει το χάος, που οδηγεί στις κρίσεις, όταν τα συσσωρευμένα πλούτη δεν βρίσκουν αγοραστές, ενώ εκατομμύρια εργάτες χάνονται και πεινούν, γιατί δεν βρίσκουν δουλειά.

Το σύστημα Τέιλορ —χωρίς να ξέρουν και χωρίς να το θέλουν οι δημιουργοί του— προετοιμάζει την εποχή, που το προλεταριάτο θα πάρει στα χέρια του ολόκληρη την κοινωνική παραγωγή και θα ορίσει τις δικές του, τις εργατικές επιτροπές για το σωστό καταμερισμό και τη σωστή ρύθμιση ολόκληρης της κοινωνικής εργασίας. Η μεγάλη παραγωγή, οι μηχανές, οι σιδηρόδρομοι, τα τηλέφωνα — όλα αυτά δίνουν άπειρες δυνατότητες να περιοριστεί στο ένα τέταρτο ο εργάσιμος χρόνος των οργανωμένων εργατών και να τους εξασφαλίσει τέσσερις φορές μεγαλύτερη ευημερία από τη σημερινή.

Και οι επιτροπές των εργατών με τη βοήθεια των συνδικάτων θα κατορθώσουν να εφαρμόσουν τις αρχές αυτές του λογικού καταμερισμού της κοινωνικής εργασίας, όταν αυτή θα απαλλαγεί από την υποδούλωσή της στο κεφάλαιο.

«Πουτ Πράβντι», αρ. φύλ. 35,
13 του Μάρτη 1914
Υπογραφή: Μ. Μ.
Δημοσιεύται σύμφωνα
με το κείμενο της εφημερίδας
«Πουτ Πράβντι»
που παραβλήθηκε με το χειρόγραφο

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

[125] Το χειρόγραφο του άρθρου «Το σύστημα Τέιλορ σημαίνει υποδούλωση του ανθρώπου στη μηχανή» για ένα μεγάλο διάστημα ήταν άγνωστο. Ανακαλύφθηκε μόλις το 1959 ανάμεσα στα χειρόγραφα της Συντακτικής Επιτροπής της εφημερίδας «Πουτ Πράβντι» του 1914, που φυλάγονται στο Κεντρικό Κρατικό Ιστορικό Αρχείο της ΕΣΣΔ στη Μόσχα, στη συλλογή «Αποδεικτικά στοιχεία» (σώμα 1167). Η συλλογή περιλαβαίνει πάνω από 15 χιλιάδες τέτοια υλικά. Το χειρόγραφο αυτό, όπως και πολλά άλλα ντοκουμέντα των συντακτικών επιτροπών του μπολσεβίκικου τύπου —της εφημερίδας «Πράβντα», του περιοδικού «Προσβεστσένιγε» κ.ά.— τα πήρε η Διεύθυνση της αστυνομίας σαν αποδεικτικό στοιχείο της αντικυβερνητικής δράσης της εφημερίδας «Πράβντα».

Τέιλορ (Taylor), Φρέντερικ Ουΐνσλοου (1856–1915) — αμερικανός μηχανικός, θεμελιωτής του συστήματος οργάνωσης της εργασίας, που έχει σαν σκοπό την εντατικότερη και στον ανώτατο βαθμό χρησιμοποίηση της εργάσιμης ημέρας. Στις συνθήκες του καπιταλισμού το σύστημα αυτό χρησιμοποιείται για το δυνάμωμα της εκμετάλλευσης των εργαζομένων.

ΣΥΜΠΛΗΡΩΜΑΤΙΚΑ : 

Ο Β. Ι. ΛΕΝΙΝ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΤΕΪΛΟΡ ΣΕ ΣΥΝΘΗΚΕΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ 

Στρατάρχα μου, και πάλι καλημέρα! Επειδή μερικοί —Ηλία, δεν εννοώ βέβαια εσένα!— αναφέρονται στον Β. Ι. Λένιν χωρίς στην ουσία να τον έχουν διαβάσει, θα σε βάλω δυστυχώς πάλι σε δυσκολίες —συγνώμη αλλά δεν γίνεται διαφορετικά— στέλνοντάς σου προς ανάρτηση ένα απόσπασμα, στο οποίο ο Β. Ι. Λένιν σκιαγραφεί τον ρόλο του συστήματος Τέιλορ σε συνθήκες σοβιετικής εξουσίας· το απόσπασμα προέρχεται από το 8ο κεφάλαιο της «Αρχικής παραλλαγής του άρθρου “Τα άμεσα καθήκοντα της σοβιετικής εξουσίας„» (23 και 28 Μαρτίου 1918, δες Β. Ι. Λένιν, Άπαντα, Τόμος 36ος (Μάρτης–Ιούλης 1918), Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1982, σελ. 127–164· το απόσπασμα βρίσκεται στις σελίδες 140–142). Τις ίδιες σκέψεις διατυπώνει ο Β. Ι. Λένιν και στο άρθρο του «Τα άμεσα καθήκοντα της σοβιετικής εξουσίας» (δες στο ίδιο το σχετικό απόσπασμα, σελ. 189–190), αλλά προτίμησα το απόσπασμα της «Αρχικής παραλλαγής», γιατί σ’ αυτήν ο Β. Ι. Λένιν στέκεται κάπως πιο αναλυτικά στο ζήτημα. Όσο για την ερώτηση που μου απευθύνθηκε από κάποιον απ’ αυτούς τους μερικούς, την απάντηση θα την βρει στην παροιμία: «Όποιος έχει τη μύγα μυγιάζεται». Και πάλι συγνώμη που σε βάζω σε κόπο, πολλούς χαιρετισμούς από την υγρή και κρύα Ανατολική Βαλτική, Μη Απολιθωμένος κ.λπ.

Β. Ι. ΛΕΝΙΝ, ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΗΝ «ΑΡΧΙΚΗ ΠΑΡΑΛΛΑΓΗ ΤΟΥ ΑΡΘΡΟΥ “ΤΑ ΑΜΕΣΑ ΚΑΘΗΚΟΝΤΑ ΤΗΣ ΣΟΒΙΕΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ„» (23 ΚΑΙ 28 ΜΑΡΤΙΟΥ 1918)

[…]

Πάμε παρακάτω. Ο μεγάλος καπιταλισμός δημιούργησε τέτοια συστήματα οργάνωσης της εργασίας, που στις συνθήκες εκμετάλλευσης των μαζών του πληθυσμού αποτελούσαν φοβερή μορφή υποδούλωσης και απομύζησης από τους εργαζόμενους συμπληρωματικής ποσότητας εργασίας, δύναμης, αίματος και νεύρων, από τη μειοψηφία των εύπορων τάξεων. Τα συστήματα όμως αυτά είναι συνάμα η τελευταία λέξη της επιστημονικής οργάνωσης της παραγωγής, που πρέπει να τα πάρει η Σοσιαλιστική Σοβιετική Δημοκρατία και να τα επεξεργαστεί για το συμφέρον της πραγματοποίησης της καταγραφής και του ελέγχου στην παραγωγή, από τη μια μεριά, και στη συνέχεια για το συμφέρον της αύξησης της παραγωγικότητας της εργασίας, από την άλλη. Το φημισμένο, λογουχάρη, σύστημα Τέιλορ, που διαδόθηκε πλατιά στην Αμερική, απόκτησε φήμη ακριβώς, γιατί αποτελεί την τελευταία λέξη της πιο απαίσιας καπιταλιστικής εκμετάλλευσης. Είναι φυσικό λοιπόν ότι το σύστημα αυτό προκάλεσε στις εργατικές μάζες τέτοιο φούντωμα μίσους και αγανάκτησης. Ταυτόχρονα όμως δεν πρέπει ούτε λεπτό να ξεχνάμε ότι το σύστημα Τέιλορ αποτελεί τεράστια πρόοδο της επιστήμης, που αναλύει συστηματικά το προτσές της παραγωγής και ανοίγει το δρόμο για μια τεράστια αύξηση της παραγωγικότητας της ανθρώπινης εργασίας. Οι επιστημονικές έρευνες που άρχισαν στην Αμερική με την εισαγωγή του συστήματος Τέιλορ, ιδιαίτερα η μελέτη των κινήσεων, όπως λένε οι Αμερικανοί, έδωσαν τεράστιο υλικό που επιτρέπει να εκπαιδευτεί ο εργαζόμενος πληθυσμός σε απροσμέτρητα πιο ανώτερους τρόπους εργασίας γενικά και οργάνωσης της εργασίας ειδικότερα.

Το αρνητικό στο σύστημα Τέιλορ ήταν ότι το σύστημα αυτό πραγματοποιούταν σε συνθήκες καπιταλιστικής σκλαβιάς και χρησίμευε σαν μέσο απομύζησης από τους εργάτες διπλής και τριπλής ποσότητας εργασίας, με τη διατήρηση της προηγούμενης πληρωμής, χωρίς να υπολογίζεται εντελώς η ικανότητα των μισθωτών εργατών να δίνουν χωρίς βλάβη για τον ανθρώπινο οργανισμό τη διπλή αυτή ή την τριπλή ποσότητα εργασίας στον ίδιο τον προηγούμενο αριθμό εργάσιμων ωρών. Στη Σοσιαλιστική Σοβιετική Δημοκρατία μπαίνει το καθήκον που μπορεί να διατυπωθεί σύντομα έτσι: ότι οφείλουμε να εισάγουμε το σύστημα Τέιλορ και την επιστημονική αμερικανική αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας σε όλη τη Ρωσία, συνδυάζοντας το σύστημα αυτό με την ελάττωση του εργάσιμου χρόνου, με τη χρησιμοποίηση των νέων τρόπων παραγωγής και οργάνωσης της εργασίας, χωρίς οποιεσδήποτε βλάβες στην εργατική δύναμη του εργαζόμενου πληθυσμού. Αντίθετα, η εφαρμογή του συστήματος Τέιλορ, καθοδηγούμενη σωστά από τους ίδιους τους εργαζόμενους, αν είναι αυτοί αρκετά συνειδητοί, θα αποτελέσει σίγουρο μέσο για την παραπέρα και σε μεγάλο βαθμό ελάττωση της υποχρεωτικής εργάσιμης ημέρας για όλο τον εργαζόμενο πληθυσμό, θα αποτελέσει σίγουρο μέσο για την εκπλήρωση σε αρκετά σύντομο χρονικό διάστημα του καθήκοντος, το οποίο μπορεί να διατυπωθεί περίπου έτσι: έξι ώρες χειρωνακτική δουλειά για τον κάθε ενήλικο πολίτη καθημερινά και τέσσερις ώρες δουλειά για τη διοίκηση του κράτους.

Το πέρασμα σε τέτοιου είδους σύστημα απαιτεί πάρα πολλούς νέους τρόπους και πείρα δουλειάς και νέους οργανωτικούς θεσμούς. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το πέρασμα αυτό θα μας δημιουργήσει πολλές δυσκολίες και ότι η τοποθέτηση του καθήκοντος αυτού θα προκαλέσει μάλιστα και ενδοιασμούς και ίσως και την αντίσταση μερικών στρωμάτων ανάμεσα στους ίδιους τους εργαζόμενους. Μπορούμε όμως να είμαστε σίγουροι ότι τα πρωτοπόρα στοιχεία της εργατικής τάξης θα νιώσουν την ανάγκη για το πέρασμα αυτό και ότι χωρίς αμφιβολία το έδαφος για την προετοιμασία της κοινής γνώμης των εργαζομένων στην κατεύθυνση αυτή δημιουργήθηκε από τις συνθήκες εκείνες του τρομερού ξεχαρβαλώματος της λαϊκής οικονομίας, που τώρα μόλις αποκαλύφθηκε για τις πόλεις και τα χωριά, όταν γύρισαν από το μέτωπο εκατομμύρια άνθρωποι, οι οποίοι έχουν αποσπαστεί από την οικονομία και για πρώτη φορά βλέπουν όλο το βαθμό του ξεχαρβαλώματος της οικονομίας που προξένησε ο πόλεμος. Μπορούμε να είμαστε σίγουροι ότι το πέρασμα, που χαράξαμε πιο πάνω περίπου και κατά προσέγγιση, θα μπει σαν πρακτικό καθήκον απ’ όλα τα συνειδητά στοιχεία των εργαζόμενων τάξεων που είναι σήμερα με το μέρος της σοβιετικής εξουσίας.

[…]

Μια δουλειά του σφου  : "Μη Απολιθωμένος (ακόμα!) από τις ακτές της Ανατολικής Βαλτικής"....τον οποίο υπερευχαριστούμε για άλλη μια φορά