Η θεωρία της εξάρτησης (Β μέρος )

Στο πρωτο μερος προσπαθησαμε να δωσουμε μια γενικη εικονα για το πως της εμφανισης της μαρξιστικης θεωριας της εξαρτησης. Οι αναγκες των εθνικων λατινοαμερικανικων αστικων ταξεων για ισχυροποιηση, τα προγραμματα του ΟΗΕ μεσω της Επιτροπης για την αναπτυξη της Λ. Αμερικης, εβαλαν τα μεγαλυτερα αστικα οικονομικα κεφαλια της περιοχης να σκεφτουν τροπους, για το πως θα επιτυχουν την αναπτυξη. Καταρτισαν, με αυτον τον τροπο, αναπτυξιακες πολιτικες που τα αστικα κρατη επρεπε να εφαρμοσουν.
Τα εθνικα αστικα κρατη και η κυριαρχη ιδεολογια καταφεραν να συσπειρωσουν, κατω απο την σημαια της αναπτυξης, διαφορες κοινωνικες ομαδες οπως: μικροαστικα στρωματα, τμηματα της εργατικης ταξης, που σε συνδυασμο με τμηματα του ντοπιου ηγεμονικου κεφαλαιου και του κρατους προχωρησαν σε μετρα εκβιομηχανισης και ισχυροποιησης των λατινοαμερικανικων οικονομιων. 

Μιλαμε για κρατικοποιησεις και αναπτυξη ων κρατικων μονοπωλιων σε τομεις οπως: o χαλκος, η ενεργεια, οι υπηρεσιες, τα λιμανια, οι σιδηροδρομοι. Τομεις στρατηγικης σημασιας που περασαν στο κρατος στοχευοντας σε εναν τριπλο στοχο: 1) την δημιουργια θεσεων εργασιας και τονωση της εσωτερικης αγορας, 2) την προστασια των εθνικων επιχειρησεω απο την ανεξελεγκτη δραση του διεθνους μονοπωλιακου κεφαλαιου, 3) την δημιουργια εθνικης αστικης βιομηχανιας μεσω της συνδεσης της με τις κρατιμονοπωλιακες επιχειρησεις. Ειμαστε μπροστα στα αστικου τυπου αναπτυξιακα επιχειρηματα ετσι οπως εκρφραζονται κατα καιρους: δημιουργια ισχυρου και συγχρονου κρατους, αναπτυξη της εθνικης παραγωγης κλπ. Φυσικα, μιλαμε για κεινσιανη διαχειριση του καπιταλισμου. Το θεμα ειναι οτι σε τετοιου ειδους επιχειρηματα εγκλωβιστηκε μεγαλο μερος της εργατικης ταξης. 

Αυτο συνεβη γιατι πολλα απο τα κκ της περιοχης, εκαναν λαθος εκτιμηση για τον χαρακτηρα των λατινοαμερικανικων οικονομιων, με αποτελεσμα να καταταξουν τις συγκεκριμενες οικονομιες σαν μισοφεουδαρχικες, πραγμα που απαιτουσε την συμμαχια με την αστικη ταξη για να επιτευχθει πρωτα η οικονομικη αναπτυξη. Κατα συνεπεια το ζητημα του αμεσου περασματος στο σοσιαλισμο και της επανασταση εμπαινε σε δευτερη μοιρα. Εχουμε, λοιπον, μια εκβιομηχανιση που αρχιζει τελη του 1930 και ληγει στις αρχες του 70. Πριν, οι λατινοαμερικανικες οικονομιες ηταν εξαγωγεις αγροτικων προιοντων και πρωτων υλων. Αναφερομαστε απο τοτε που κερδισαν την ανεξαρτησια τους, λιγο πολυ την ιδια περιοδο με την Ελλαδα, μεχρι λιγο πριν ξεσπασει ο ΒΠΠ. Φυσικα, προσπαθειες για μια εκβιομηχανιση και εκσυγχρονισμο ειχαν ξεκινησει και παλιοτερα, καθε κρατος μονο του, αλλα σχεδιασμενα τα λατινοαμερικανικα κρατη το κανουν απο κοινου, υπο την αιγιδα της Επιτροπης για την Αναπτυξη. Ετσι λοιπον, ανοιγει ο κλασικος κυκλος της αναπαραγωγης του κεφαλαιου που περιλαμβανει την βιομηχανικη παραγωγη.

Το σχεδιο που ξεκινησε δυναμικα και ολοκληρωθηκε σε δυο φασεις, ειχε αρνητικα αποτελεσματα. Η βιομηχανικη παραγωγη και οικονομια πεφτουν σε κριση, πραγμα που γινεται με ολες τις καπιταλιστικες οικονομιες στις αρχες του 70. Συν τοις αλλοις, το μεγαλο ντοπιο κεφαλαιο αποφασιζει να αλλαξει στρατηγικη: συναπτει συμμαχια με το διεθνες μονοπωλιακο κεφαλαιο, αλλαζει την οικονομικη πολιτικη του και ξαναπερναει στις επιλεκτικες εξαγωγες αγροτικων προιοντων και πρωτων υλων, που απευθυνονται στις διεθνεις αγορες. 

 Συνεπειες της εκβιομηχανισης 

Αυξηση της ανισομετρης αναπτυξης μεταξυ πολης και υπαιθρου. Αυξηση της ανεργιας και υπερεκμεταλευση του εργατικου δυναμικου. Συγκεντρωση και συγκεντροποιηση του πλουτου με ταυτοχρονη αυξηση των εξαθλιωμενων ανεργων και υποαπασχολουμενων στα αστικα κεντρα. Αυξηση της παραβατικοτητας λογω φτωχειας. Εξοντωτικα ωραρια και ρυθμοι εργασιας. Μισθοι κατω απο την τιμη της εργατικης δυναμης κλπ. Αυτο ερχεται σαν απαντηση σε ολους αυτους που λενε οτι η καπιταλιστικη αναπτυξη ειναι για ολους. Η αλλαγη στο μοντελο της αναπαραγωγης του κεφαλαιου. Η λατινοαμερικανικη αστικη ταξη, βλεποντας τα σκουρα απο τις δομικες καπιταλιστικες κρισεις, αποφασιζει να εγκαταλειψει τα σχεδια για εθνικη ανασυγκροτηση και ξαναγυριζει στις εξαγωγες. Βεβαια, ειναι εξαγωγες πιο εξειδικευμενων προιοντων αυτη τη φορα και που απευθυνονται αποκλειστικα στις διεθνεις αγορες. Μονο ενα μικρο μερος της εγχωριας παραγωγης απευθυνεται σε ενα καταναλωτικο κοινο, με υψηλη αγοραστικη δυναμη. Η συμμαχια του ντοπιου με το διεθνες κεφαλαιο ειναι μια επιλογη του πρωτου, που το τοποθετει σε ενα συγκεκριμενο σημειο του διεθνους καταμερισμου εργασιας: στη θεση των χωρων/εξαγωγεων συγκεκριμενων προιοντων. Η επιλογη του λατινοαμερικανικου κεφαλαιου ερχεται σαν απαντηση, σε ολους αυτους που λενε οτι κεφαλαιο και εθνικα συμφεροντα πανε μαζι. Το κεφαλαιο επενδυει εκει που υπαρχει κερδος. 

Ο εξαρτημενπος λατινοαμερικανικος καπιταλισμος 

Μπροστα στην αποτυχια της ντοπιας αστικης ταξης να λυσει, με την εκβιομηχανιση, την υπαναπτυξη της περιοχης και μπροστα στην συνεχιζομενη σχεση εξαρτησης των ντοπιων οικονομιων με τις ιμπεριαλιστικες δυναμεις, διαφοροι μαρξιστες διανοουμενοι αρχιζουν να ανλυουν τα δεδομενα. Συγκεκριμενα ψαχνουν τις ιδιαιτεροτητες των εξαρτημενων καπιταλιστικων οικονομιων. Ενας απο τους πιο γνωστους απο αυτους, ο βραζιλιανος, Ruy Mauro Marini, θα διατυπωσει ορισμενα βασικα χαρακτηριστικα του εξαρτημενου καπιταλισμου: 

1. Η εξαρτηση “ειναι μια σχεση υποταγης μεταξυ εθνων τυπικα ανεξαρτητων, στο πλαισιο της οποιας οι σχεσεις παραγωγης των υποταγμενων χωρων τροποποιουνται η επαναδημιουργουνται ωστε να εξασφαλισουν την διευρυμενη αναπαραγωγη της ιδιας της εξαρτησης”. 2. Η εμφανιση του εξαρτημενου καπιταλισμου μπορει να γινει κατανοητη μονο “σε σχεση με την συσσωρευση κεφαλαιου σε διεθνη κλιμακα και συγκεκριμενα σε σχεση με τη βαση που την στηριζει, το γενικο ποσοστο κερδους. 3. Η Λ. Αμερικη συμβαλλει ωστε να αντιμετωπιστουν οι πτωτικες τασεις του ποσοστου του κερδους στις ανεπτυγμενες οικονομιες, διευκολυνοντας την αυξηση της εκμεταλλευσης(μεσω της μειωσης των τιμων των αγαθων και των μισθων με το να αυξανεται η προσφορα τους στις διεθνεις αγορες) και μειωνοντας την αξια του σταθερου κεφαλαιου(μεσω της μαζικης εξαγωγης πρωτων υλων). 4. Στις διεθνεις εμπορικες σχεσεις και δεδομενης της μονοπωλησης που ασκουν οι βιομηχανικες οικονομιες πανω στα βιομηχανικα και τεχνολογικα αγαθα, εγκαθιδρυεται μια ανιση ανταλλαγη για τις λατινοαμερικανικες οικονομιες, οι οποιες μεταβιβαζουν αξια στις βιομηχανικες χωρες. 5. Σα μηχανισμο εξισορροπησης σε αυτη την απωλεια, το λατινοαμερικανικο κεφαλαιο εντεινει την εκμεταλλευση με σκοπο να αυξησει τον ογκο της αξιας. Αυτο πραγματοποιειται με την υπερεκμεταλλευση των εργαζομενων, δηλαδη, με μισθους κατω απο την αξια της εργατικης δυναμης. Συνεχιζεται...


Φωτης Μεσσαδος (απο Μεξικο)

υγ ,Συγχωριστε μας την ατονια στο κειμενο αλλα γραφουμε απο το Μεξικο και απο ισπανικο πληκτρολογιο