Η θεωρία της Εξάρτησης (Α μέρος )

Σχετικα με τον καπιταλισμο στην Λ. Αμερικη

Στον αντíποδα της θεωριας του σοσιαλισμου του 21ου αιωνα βρισκεται, κατα τη γνωμη μας, η θεωρια της εξαρτησης που ειναι γεννημα θρεμμα της λατινοαμερικανικης μαρξιστικης και ριζοσπαστικης διανοησης. Αν κανουμε μια προσπαθεια να παρουσιασουμε συνοπτικα τα πιο κυρια σημεια της, αυτο γινεται κυριως για να ερθουμε σε επαφη με πραγματικα ριζοσπαστικες θεσεις που αναπτυχθηκαν σε αλλες ηπειρους και οχι για να υποδειξουμε εναν “νεο τροπο σκεψης”.
Η μαρξιστικη θεωρια της εξαρτησης γεννηθηκε σαν αποτελεσμα της σκληρης ιδεολογικοπολιτικης διαπαλης σχετικα με τον χαρακτηρα του καπιταλισμου στη Λ. Αμερικη. Πολλοι κοινωνικοι επιστημονες οπως και τα κομμουνιστικα κομματα της Αμερικανικης ηπειρου προσπαθησαν να λυσουν το αινιγμα της οικονομικης καθυστερησης η ακομα και υπαναπτυξης της περιοχης. Η κουβανικη επανασταση εβαλε, επισης, το ζητημα του επαναστατικου μετασχηματισμου της κοινωνιας στο τραπεζι. Οι γνωμες που κυριαρχουσαν μεχρι τοτε ειχαν να κανουν με το αν οι οικονομιες της Λ. Αμερικης ηταν καπιταλιστκες η ημι-φεουδαρχικες, πραγμα που προυποθετε συγκεκριμενες πολιτικες λυσεις. Αν, παραδειγματος χαριν, ηταν ημι-φεουδαρχικες θα επρεπε να σχεδιαστει μια “εθνικη στρατηγικη” που απαιτουσε την συναινεση πλατειων λαικων στρωματων, για να βγει η περιοχη απο την υπαναπτυξη μεσω της εκβιομηχανησης της οικονομιας. Αν ηταν, πραγματι, καπιταλιστικες τοτε η επανασταση εμπαινε στην ημερησια διαταξη. Αυτα τα ζητηματα απασχολησαν, απο την εποχη του Λενιν, ολο το κομμουνιστικο κινημα του 20ου αιωνα. Ζητηματα αυτου του τυπου συνεχιζουν να χρησιμοποιουνται απο την ελληνικη αστικη ταξη και να εγκλωβιζουν πλατια στρωματα της εργατικης ταξης και των μικροαστων. Ποσες φορες δεν εχουμε ακουσει οτι το προβλημα στην Ελλαδα ειναι ο παραμορφωμενος καπιταλισμος της? Οτι χρειαζονται βαθιες τομες στον κρατικο μηχανισμο – που λειτουργει υπερτροφικα-, τομες που θα επιτρεψουν στο αορατο χερι της αγορας να κανει το θαυμα της. Λιγοτερος κρατισμος και βαθιες καπιταλιστικες αναδιαρθωσεις οπως τις εχουμε ζησει απ ολες τις κυβερνησεις απο το Μααστριχτ και μετα. Η αλλη λυση εχει δυο σκελη με εναν ομως κοινο παρανομαστη. Εδω γινεται λογος για εθνικη ανασυγκροτηση, για εθνικη συναινεση και “εθνικη πολιτικη” που θα στοχευει, μεσω ενος νεου ΕΑΜ, στην απελευθερωση της χωρας απο την γερμανικη κυριαρχια.Αυτο ειναι το πρωτο σκελος. Το δευτερο σκελος εχει να κανει με κρατικοποιησεις, με “κοινωνικα σοσιαλιστικα μετρα” τυπου Τσαβες, Μαδουρο η Μοραλες , που δεν θιγουν ομως τις σχεσεις παγωγης στην βαση τους. Αυτη η δευτερη λυση, με τις δυο παραλλαγες της, ειναι η πιο υπουλη και επικινδυνη. Το παραδειγμα της Λ. Αμερικης αλλα και η παγκοσμια εμπειρια εδειξαν οτι οποιαδηποτε συναινεση της εργατικης ταξης με την αστικη, εχει παντοτε αρνητικα αποτελεσματα για τα λαικα στρωματα.


Το παραδειγμα της Λ. Αμερικης

Η Λ. Αμερικη στοχευσε, καθε εθνικο κρατος διαφορετικα, στην καπιταλιστικη αναπτυξη και στη δημιουργια εθνικων αστικων ταξεων, που σε συνδυασμο με τον κρατικο τομεα θα εβγαζαν την περιοχη απο την υπαναπτυξη. Η οικονομικη επιτροπη για την Λ. Αμερικη(CEPAL) εθεσε τις βασεις και χαραξε τις εθνικες στρατηγικες με αυτο το σκοπο. Πραγματι, τις δεκαετιες του 40, του 50 μεχρι και τα τελη του 60 υπηρξε μια εκβιομηχανιση, κυριως σε χωρες οπως: η Βραζιλια, η Αργεντινη και το Μεξικο σε μεγαλυτερο βαθμο και Κολομβια, Χιλη σε μικροτερο. H αναπτυξη απαιτουσε την υπαρξη μιας εθνικης αστικης ταξης και την λειτουργια ενος κρατους που θα εβαζε σε κινηση το σχεδιο εκβιομηχανισης της οικονομιας. Την δημιουργια μιας εσωτερικης αγορας και το ανεβασμα της αγοραστικης δυναμης της εργατικης ταξης, ωστε να λειτουργησει ο κυκλος της αναπαραγωγης του κεφαλαιου. Μιλαμε για το κεινσιανισμο μοντελο. Πραγματι, κρατικοποιηθηκαν οι στρατηγικοι τομεις της οικονομιας οπως: σιδηρος, χαλκος, λιμανια, αυτοκινητοδρομοι, πετρελαιο και ενεργεια, υπηρεσιες. Δημιουργηθηκαν θεσεις εργασιας στον δημοσιο τομεα οπως στις δικες μας ΔΕΚΟ. Η συναινεση στα σχεδια της λατινοαμερικανικης αστικης ταξης επετευχθη.
Η καπιταλιστικη αναπτυξη
Οι χωρες της Λ. Αμερικης σε μικροτερο η μεγαλυτερο βαθμο, με κυριοτερες την Βραζιλια, Μεξικο και Αργεντινη, περασαν απο ενα οικονομικο μοντελο που ευνοουσε τις εξαγωγες αγροτικων προιοντων και ορυκτων πρωτων υλων στην σταδιακη εκβιομηχανιση. Αυτη η αλλαγη συντελεστηκε τελη της δεκαετια του 40 και διηρκησε μεχρι αρχες της δεκαετιας του 70. Η εκβιομηχανιση θα χωριστει σε δυο μερη. Το πρωτο που εχει να κανει με την κατασκευη ελαφρων βιομηχανικων προιοντων και ενα δευτερο, που κατασκευαζει πιο εξειδικευμενα προιοντα. Η διαδικασια της εκβιομηχανισης, συγκυριακα, θα ευνοησει την λατινοαμερικανικη αστικη ταξη, λογω και του ΒΠΠ που θα κρατησει τις μεγαλες ιμπεριαλιστικες δυναμεις απασχολημενες με τα του πολεμου θεματα. Παρολες τις αρχικες θετικες ενδειξεις, τα οικονομικα προβληματα δεν θα αργησουν να εμφανστουν. Η γρηγορη συσσωρευση του κεφαλαιου, η συγκεντρωση και συγκεντρωποιηση του, η ανισομετρη αναπτυξη που προκαλειται στις λατινοαμερικανικες κοινωνιες, οι δομικες διεθνεις κρισεις του συστηματος που θα πληξουν τις συγκεκριμενες χωρες, η αναρχη αστικοποιηση και υπερ-εκμεταλλευση του εργατικου δυναμικου θα προκαλεσουν μια εκρηκτικη κοινωνικη κατασταση. Απο την αλλη μερια, η κουβανικη επανασταση και η επιρροη της στις λατινοαμερικανικες κοινωνιες και πολιτικα κινηματα ειναι εμφανης. Η καπιταλιστικη αστικη ταξη της περιοχης, σε θεση αδυναμιας να ξεπερασει τις κρισεις του καπιταλιστικου τροπου παραγωγης, πιεζομενη απο το ταξικο κινημα και απο τα υπαρκτα προβληματα θα αλλαξει στρατηγικη. Θα συμμαχησει, περιπου στις αρχες του 70, με το ιμπεριαλιστικο κεφαλαιο και θα εγκαταλειψει τις ιδεες περι εκβιομηχανισης. Εχουμε, λοιπον, μια επιστροφη σε μια οικονομια που στηριζεται στις επιλεκτικες εξαγωγες πρωτων υλων, αγροτικα προιοντα η ορυκτα και που απευθυνονται στην παγκοσμια αγορα. Το σκληρο νεο-φιλελευθερο μοντελο, των Chicago Boys, ετσι οπως εφαρμοζεται απο τη δεκαετια του 70 σε ολο τον καπιταλισμο, η συμμαχια της λατινοαμερικανικης αστικης ταξης με το διεθνες μονοπωλιακο κεφαλαιο, η αδυναμια του κευνσιανου μοντελου να δωσει λυσεις στις δομικες καπιταλιστικες κρισεις, η ανισομετρη κοινωνικη αναπτυξη, οι δικτατοριες και τα ταγματα θανατου σε ολη την Λ. Αμερικη, που λειτουργουν υπερ του μεγαλου ντοπιου και μονοπωλιακου κεφαλαιου, θα κανουν πολλους μαρξιστες διανοητες να αναρωτηθουν για τις ιδιαιτεροτητες και τη φυση του εξαρτημενου καπιταλισμου και τη θεση του στο διεθνες Ιμπεριαλιστικο συστημα.....


Φωτης Μεσσαδος

υγ ,Συγχωριστε μας την ατονια στο κειμενο αλλα γραφουμε απο το Μεξικο και απο ισπανικο πληκτρολογιο ...Θα ακολουθησει και το Β μερος σε λιγες μερες ...