Η συζήτηση που έχει ανοίξει με αφορμή το νομοσχέδιο της ΝΔ που ψήφισαν από κοινού ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ, Νέα Αριστερά και Πλεύση Ελευθερίας είναι αποκαλυπτική για τι εννοεί ο καθένας λέγοντας «δικαίωμα», για το πώς αντιλαμβάνεται τη σχέση ανθρώπου - τεχνολογίας, για την «ηθική» της εμπορευματοποίησης της ανθρώπινης αναπαραγωγής. Κάποιοι καρφώθηκαν, ακόμα μια φορά, ταυτιζόμενοι με τη ΝΔ και τους κλινικάρχες, «ταύτισαν» με την Εκκλησία και τους ακροδεξιούς τον κόσμο που έχει προβληματισμούς για το νομοσχέδιο και τελικά όλοι μαζί μας είπαν ότι το ΚΚΕ είναι οπισθοδρομικό και σκοταδιστικό. Για να δούμε όμως ποιος προωθεί τον σύγχρονο σκοταδισμό, ποιος υπερασπίζεται τις ιδέες του μεσαίωνα στην εποχή της 4ης βιομηχανικής επανάστασης;
Ήδη μεγάλο μέρος των ανακαλύψεων στον τομέα της ιατρικής και της ψηφιακής τεχνολογίας βρίσκει με διάφορους τρόπους την εφαρμογή του στην εμπορευματοποίηση της ανθρώπινης αναπαραγωγής. Πέρα από τις γνωστές - και εξαιρετικά κερδοφόρες - μεθόδους που είναι στη συζήτηση αυτές τις μέρες (παρένθετη μητρότητα, τεχνητή γονιμοποίηση με σπερματοζωάρια ή ωάρια από την αγορά) υπάρχει μια ολόκληρη γκάμα μεθόδων που μελετώνται, συζητιούνται και εν μέρει εφαρμόζονται σε διάφορες χώρες του κόσμου. Η συζήτηση για μεταμόσχευση μήτρας σε τρανς γυναίκες (που γεννήθηκαν άντρες) ξανάνοιξε πέρσι στο Ηνωμένο Βασίλειο, με τους επιστήμονες να αφήνουν ανοιχτό το ενδεχόμενο για τα επόμενα χρόνια. Η δημιουργία τεχνητής - εργαστηριακής μήτρας απασχόλησε πέρσι τον Οργανισμό Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ (FDA) μετά από επιτυχημένα πειράματα σε αρνιά. Η έρευνα για τη δημιουργία ωαρίου από αρσενικά κύτταρα σε ΗΠΑ, Ιαπωνία και Ισραήλ ανοίγει την «προοπτική των ομόφυλων ζευγαριών να μπορούν να αποκτήσουν μαζί ένα βιολογικό παιδί», το πείραμα πέτυχε ήδη με «συνθετικά έμβρυα» που δημιουργήθηκαν από δύο αρσενικά ποντίκια.
Η αλήθεια είναι ότι στο πεδίο της ανθρώπινης αναπαραγωγής η εισαγωγή των νέων τεχνολογιών έχει τεράστια περιθώρια κερδοφορίας για τους ομίλους αυτών των κλάδων. Ακριβώς γι’ αυτό έχουμε σοβαρό ανταγωνισμό καπιταλιστικών κρατών και ομίλων για την πρωτοκαθεδρία στις τεχνολογίες αναπαραγωγής αλλά και στις νομοθετικές ρυθμίσεις κρατών και ενώσεων για να γίνουν πιο ανταγωνιστικές. Ο στόχος να παραμείνει η Ελλάδα στους δημοφιλέστερους προορισμούς αναπαραγωγικού τουρισμού διεθνώς επανέρχεται στα σχετικά επιστημονικά και τουριστικά συνέδρια, με τους Έλληνες υπουργούς να διαφημίζουν το ευνοϊκό - για την κερδοφορία - νομοθετικό πλαίσιο τεχνολογιών αναπαραγωγής.
Όσο ανοίγει η συζήτηση για τον γάμο και την τεκνοποίηση από ομόφυλα ζευγάρια, τόσο επιχειρείται να αποδεχθεί η κοινή γνώμη σαν «προοδευτικούς» διάφορους τρόπους παρέμβασης στη βιολογία του ανθρώπου και το σώμα του. Στο όνομα του ότι «η τεκνοποίηση είναι δικαίωμα ενός ομόφυλου ζευγαριού», προσπαθούν να βαφτίσουν «δικαίωμα» μια σειρά τεχνολογικές αλλαγές που ξεπερνούν τα «βιολογικά εμπόδια». Και εδώ δεν μιλάμε για το βιολογικό εμπόδιο της μυωπίας όπου προφανώς είναι αναγκαίοι οι φακοί επαφής, ούτε για τα τεχνητά μέλη που μπορεί να αξιοποιεί ένας άνθρωπος που ακρωτηριάστηκε, ούτε για τις επιστημονικές ανακαλύψεις που βοηθάνε έναν άνθρωπο να «επεκτείνει» τις αισθήσεις του π.χ. ένα μικροσκόπιο, ένας αξονικός τομογράφος κ.λπ. Μιλάμε για τα όρια επέμβασης της τεχνολογίας σε λειτουργίες του ανθρώπινου σώματος που είναι αδύνατες βιολογικά (π.χ. να τεκνοποιούν δύο άντρες με την βοήθεια της τεχνολογίας) τροποποιώντας και όχι διορθώνοντας ουσιαστικά τη «φυσιολογική του λειτουργία», αλλάζοντας την βιολογική του φύση. Και ακόμα, για το αν αυτό είναι προοδευτικό, για το αν είναι «δικαίωμα» που πρέπει να εκπληρωθεί. Μιλάμε ακόμα για την αξιοποίηση ενός κοινωνικού θέματος όπως είναι η τεκνοποίηση, για να νομιμοποιείται στη συνείδηση της κοινής γνώμης ότι είναι προοδευτικό, ότι είναι «ατομικό δικαίωμα» να μπορεί ο άνθρωπος να γίνεται «ό,τι και όπως θέλει», παρεμβαίνοντας τεχνολογικά στο σώμα και το μυαλό του.
Γύρω από τα παραπάνω ερωτήματα και ζητήματα αρχίζουν οι βιοηθικές, φιλοσοφικές και πολιτικές αναλύσεις του τύπου «οι κοινωνίες πάνε μπροστά, η τεχνολογία προχωρά, αυτή είναι η φυσική εξέλιξη». Σε αυτές τις αναλύσεις συναντιούνται όλοι, από τα σχολικά βιβλία και τον υπουργό της ΝΔ που έλεγε τις προάλλες ότι «τεχνολογία να είναι ουδέτερη, από μόνη της δεν μπορεί να κάνει ούτε καλό, ούτε κακό», μέχρι και τον… Νόαμ Τσόμσκι, που έλεγε ακριβώς τα ίδια. Όμως η τεχνολογία γενικά αλλά και οι τεχνολογίες παρέμβασης στην ανθρώπινη λειτουργία δεν προχωρούν μόνες τους, ούτε ουδέτερα, αλλά σε ένα συγκεκριμένο καπιταλιστικό πλαίσιο. Σήμερα η τεχνολογία προσανατολίζεται από επιχειρηματικούς ομίλους και ιμπεριαλιστικά κέντρα. Αυτοί καθορίζουν τον σκοπό και τον ρυθμό ανάπτυξης της τεχνολογίας με γνώμονα την μεγαλύτερη κερδοφορία τους, την αύξηση του βαθμού εκμετάλλευσης, αλλά και για τον έλεγχο, τη χειραγώγηση και την καταστολή των εργαζομένων.
Η διασύνδεση ανθρώπινου σώματος - μηχανής
Μια τέτοιου είδους εξέλιξη της τεχνολογίας, με αυτό το ταξικό πρόσημο όσον αφορά την ανάπτυξή της, είναι και τα πειράματα και δοκιμές για την εξάλειψη κάθε βιολογικού περιορισμού στο «δικαίωμα» να «γίνω ό,τι και όπως θέλω». Πολλή συζήτηση γίνεται για τα μικροτσίπ εμφυτεύματα στο ανθρώπινο σώμα και στον εγκέφαλο, όπου ήδη έχουν εφαρμοστεί σε ανθρώπους ελέγχοντας και παρεμβαίνοντας στην κίνηση, στο τι βλέπουν, τι ακούν, μετατρέποντας τις σκέψεις τους σε κείμενο. Η χρήση τέτοιων τεχνολογιών για την αντιμετώπιση της αναπηρίας κάποιων ανθρώπων ή για τον έλεγχο της ινσουλίνης στο αίμα αξιοποιείται προπαγανδιστικά για να «μεταβολιστεί» από την κοινή γνώμη αυτή η τεχνολογία ως μια γενικά θετική εξέλιξη, ανεξαρτήτως της χρήσης και της αξιοποίησής τους. Το πιο γνωστό και πιο επίκαιρο εμφύτευμα εγκεφάλου είναι το Neuralink του Ίλον Μασκ, ενός από τους μεγαλύτερους καπιταλιστές του χώρου που τo χρηματοδοτούν κολοσσοί με πρώτη τη «Google». Το αντίπαλο δέος είναι το μικροτσίπ εγκεφάλου Synchron που χρηματοδοτείται από τον Bill Gates και τον Jeff Bezos και ο κατάλογος συνεχίζεται. Το γιατί έχουν επενδύσει σε αυτή την τεχνολογία οι καπιταλιστές που βρίσκονται στην πρώτη πεντάδα των πλουσιότερων ανθρώπων του κόσμου είναι ένα ερώτημα που δεν έχει δύσκολη απάντηση. Το τι έχει στο μυαλό του ο Jeff Bezos, ιδιοκτήτης της «Amazon», που έχει φορέσει στους εργαζόμενούς του «έξυπνα βραχιολάκια» παρακολούθησης της παραγωγικότητας της εργασίας, επίσης δεν έχει δύσκολη απάντηση. Πάντως σίγουρα δεν έχουν επενδύσει εκατομμύρια δολάρια απλά για να βοηθήσουν με τα εμφυτεύματα τους ανθρώπους με αναπηρία ή τους διαβητικούς.
Εικονική πραγματικότητα
Παράλληλα με την άμεση διασύνδεση ανθρώπινου σώματος και μηχανής, ο έτερος όμιλος - κολοσσός, η «Meta» (Facebook, Instagram κ.ά.) επενδύει εδώ και χρόνια σε μια άλλη τεχνολογία που αξίζει να βάλουμε στη συζήτηση. Είναι το Metaverse («Μετασύμπαν»), μια τρισδιάστατη απεικόνιση πολλών διαφορετικών κόσμων που επιτρέπει στον χρήστη και στις επιχειρήσεις να κάνουν «αυτό που είναι αδύνατο στον πραγματικό κόσμο». Στον όρο Metaverse εμπεριέχονται διάφορες τεχνολογίες εικονικής ή επαυξημένης πραγματικότητας, όπου ο χρήστης φορώντας μια μάσκα/κάσκα μπορεί να «βρεθεί» σε έναν μη πραγματικό κόσμο. To Metaverse ξαναμπήκε δυναμικά στη συζήτηση, μιας και πριν λίγους μήνες η «Apple» έβγαλε στην αγορά μια αντίστοιχη μάσκα επαυξημένης πραγματικότητας που υπόσχεται - πέρα από διάφορα άλλα - αύξηση της παραγωγικότητας της εργασίας από το σπίτι ή της απομακρυσμένης εργασίας μέσω των εικονικών χώρων εργασίας. Πέρα από την «Meta» και την «Apple» είναι πολλοί ακόμα επιχειρηματικοί όμιλοι («Microsoft», «Google», «Qualcomm», «Nvidia», «Epic Games», HTC κ.ά.) που επενδύουν στην ανάπτυξη τεχνολογιών και εξοπλισμού για αυτές τις τεχνολογίες. Το Metaverse επιδιώκει να «θολώσει τα όρια μεταξύ φυσικού και ψηφιακού κόσμου» και ειδικά στις εφαρμογές εικονικής πραγματικότητας, ο χρήστης μπορεί να δημιουργεί μια παράλληλη ζωή σε ένα «άλλο σύμπαν», μια ζωή που μπορεί να είναι «ό,τι και όπως θέλει», από την εργασία του μέχρι τις κοινωνικές του σχέσεις. Ήδη μετρούν το πώς οι πλατφόρμες Metaverse για επιχειρήσεις θα παίξουν ρόλο στην αύξηση της παραγωγικότητας και στη μείωση του κόστους μέσω εικονικών γραφείων απομακρυσμένης εργασίας. Σε αυτόν τον εικονικό κόσμο ο κάθε χρήστης δημιουργεί την εικόνα του ψηφιακού εαυτού του (avatar) όπως θέλει. Τα ενδιαφέροντά του είναι ήδη - σε μεγάλο βαθμό - γνωστά στην πλατφόρμα από τις επιλογές που κάνει από την καθημερινή του πλοήγηση στο διαδίκτυο (Facebook, Instagram, Google κ.λπ.). Μπαίνοντας σε έναν από τους εικονικούς κόσμους «κοινωνικοποιείται», μιλάει, πίνει καφέ, συμμετέχει σε ομιλίες, παίζει παιχνίδια, παρακολουθεί συναυλίες (ήδη έχουν κάνει εικονικές συναυλίες οι Travis Scott, Justin Bieber, Foo Fighters, Ariana Grande, Post Malone κ.ά με εκατομμύρια live θεατές), ψωνίζει, γυμνάζεται, παρακολουθεί μαθήματα, κάνει νέες «παρέες», έχει μια «συνολική εμπειρία ζωής». Οι πλατφόρμες αυτού του τύπου ήδη αναπτύσσονται εδώ αρκετά χρόνια από τις εταιρείες videogames (Fortnite, Roblox κ.ά.) που εξελίσσουν τα παιχνίδια σε νέου τύπου social media για έφηβους και παιδιά προσθέτοντας «κοινωνικές λειτουργίες». Έτσι, «από την παρέα με φίλους μέχρι την παρακολούθηση εκδηλώσεων και βίντεο, οι νέοι περνούν σχεδόν το ένα τέταρτο του ελεύθερου χρόνου τους (στην πλατφόρμα του παιχνιδιού)». Για να κατανοήσουμε το εύρος των τεχνολογιών τύπου Metaverse, που είναι ακόμα στα αρχικά στάδια, πρέπει να ξέρουμε ότι προς το παρόν το χρησιμοποιούν 400 - 600 εκατ. χρήστες με ένα μεγάλο κομμάτι να είναι κάτω από 13 ετών. Για να μπορέσουμε όμως να κατανοήσουμε το βάθος της κοινωνικής επίδρασης που μπορεί να έχει το Metaverse, χρειάζονται κάποια παραδείγματα: Ήδη συζητιέται το πώς θα έχω εικονικά ψηφιακά παιδιά στο Metaverse, όπου θα μοιάζουν σαν εμένα, θα μπορώ να νιώθω ότι τα αγκαλιάζω με ειδικά γάντια, θα έχω μια συνολική γονική εμπειρία με μικρή μηνιαία χρέωση και στο ερώτημα «αν δεν τα αντέχω στην εφηβεία;» η απάντηση είναι «είτε σταματάς την συνδρομή είτε απλά παραγγέλνεις να μην μεγαλώνουν». Άλλο παράδειγμα είναι ο βιασμός μιας 16χρονης κοπέλας στο Metaverse, με τα δημοσιεύματα να αναφέρουν ότι «η βρετανική αστυνομία ξεκινάει την πρώτη έρευνα για εικονικό βιασμό (…) αφού μια έφηβη δέχθηκε σεξουαλική επίθεση από μια ομάδα αγνώστων στο διαδικτυακό metaverse. (…) Αν και η κοπέλα δεν υπέστη κανένα σωματικό τραύμα, αστυνομικές πηγές λένε ότι μπορεί να είχε υποστεί τραύμα συγκρίσιμο με αυτό ενός θύματος βιασμού στην πραγματική ζωή». Τρίτο παράδειγμα είναι μια εικονική εκδήλωση, η Metaverse Pride της «ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας» που οργανώνει κάθε χρόνο η Mastercard (αμερικανική πολυεθνική εταιρεία χρηματοοικονομικών υπηρεσιών). Όπως γράφεται στο site της εταιρείας: «Αποφεύγοντας ταμπέλες όπως “Είμαι άντρας”, “Είμαι γυναίκα”, “Είμαι σε αυτήν την ηλικία”, “Ανήκω σε αυτήν την κουλτούρα”, αλλά ζώντας την ανθρώπινη εμπειρία» γίνονται συναυλίες, ομιλίες από της ηγέτες της ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητας κ.λπ.
Οι δύο παραπάνω τεχνολογίες, διασύνδεσης ανθρώπινου εγκεφάλου με Τεχνητή Νοημοσύνη και οι πλατφόρμες Metaverse, είναι οικονομικά ανταγωνιστικές τεχνολογίες και ταυτόχρονα μπορούν να είναι τεχνολογικά αλληλοσυμπληρούμενες με τη στόχευση να παραμένει: Μια κοινωνία ιδιωτών, αποξενωμένων ατομικοτήτων με στρεβλή κατανόηση της κοινωνίας και των κοινωνικών και ταξικών σχέσεων. Με δήθεν «ίσα δικαιώματα» που κανονικοποιούν την ανισότητα και «ατομικά δικαιώματα» που ουσιαστικά είναι οι στόχοι του κεφαλαίου.
Μιλώντας γι’ αυτές τις τεχνολογίες μιλάμε για μια προσπάθεια πιο επιθετικής παρέμβασης του κεφαλαίου στους παράγοντες που αλληλεπιδρούν στη διαμόρφωση της ατομικής συνείδησης, των αναγκών, ικανοτήτων, ιδεών, αξιών, ηθικής, πεποιθήσεων και απόψεων. Προσπάθεια παρέμβασης βιολογική και παράλληλα ακραίας ψηφιακής εξατομίκευσης, που επιδρά πολλαπλά διεισδυτικά σε όλους τους παραπάνω παράγοντες διαμόρφωσης της ανθρώπινης συνείδησης.
Καταγράφοντας δεδομένα
Ταυτόχρονα, οι παραπάνω τεχνολογίες μπόρεσαν να αναπτυχθούν ακριβώς επειδή η ίδια η οικονομία (με τους καπιταλιστικούς όρους και τα κίνητρα που αναπτύσσεται) έχει πια δημιουργήσει την υποδομή (υπάρχει πια ο τεράστιος όγκος δεδομένων, η υπολογιστική ισχύς, το υπολογιστικό νέφος - cloud και ο κατανεμημένος υπολογισμός που δεν υπήρχαν πριν 10 ή 20 χρόνια) για μια λειτουργική, παραγωγική τεχνητή νοημοσύνη, η οποία όμως επίσης δεν είναι ουδέτερη, η οποία έχει επίσης ταξικό πρόσημο. Έχει στον πυρήνα της τους δείκτες και την «ηθική» του σύγχρονου καπιταλισμού, ακριβώς επειδή από αυτά τα δεδομένα έχει «εκπαιδευτεί», έχει στον πυρήνα της τον κεφαλαιοκρατικό τρόπο οργάνωσης της παραγωγής που κινείται με βάση το μέγιστο κέρδος.
Η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) επεξεργάζεται δεδομένα και με βάση αυτά προτείνει ή παίρνει κάποιες αποφάσεις. Όμως η ίδια η τεχνολογία της ΤΝ είναι στα χέρια των μεγαλύτερων ομίλων της ψηφιακής τεχνολογίας που γράφουν τους αλγόριθμους επεξεργασίας των δεδομένων, που επιλέγουν ποια δεδομένα θα «εκπαιδεύσουν» το λογισμικό, σε ποια συστήματα θα γίνεται η επεξεργασία και ποια θα είναι τα όρια της «ηθικής» και της «ιδιωτικότητας». Ταυτόχρονα, τα ίδια τα δεδομένα προς επεξεργασία κουβαλούν μέσα τους την καπιταλιστική αδικία και ανισότητα, μιας και συγκεντρώνονται από συγκεκριμένους οργανισμούς και εταιρείες μέσα στο πλαίσιο της καπιταλιστικής κοινωνίας και οικονομίας. Για παράδειγμα, η συλλογή δεδομένων από τις εταιρείες και οργανισμούς για τις επιλογές των χρηστών στο διαδίκτυο γίνεται με εντελώς χαοτικό και άναρχο τρόπο. Για κάποιες κοινωνικές ομάδες έχει περισσότερα στοιχεία και για άλλες πολύ λιγότερα. Γι’ αυτούς που έχουν την οικονομική δυνατότητα να έχουν ένα εξελιγμένο smartphone ή ένα ρολόι καταγραφής της υγείας τους, έχει πολύ περισσότερα δεδομένα. Είναι επίσης σημαντικό ότι δεν υπάρχουν δεδομένα για όλα, γιατί για κάποια φαινόμενα και διαδικασίες δεν έχουν συλλεγεί ποτέ τα απαιτούμενα δεδομένα. Π.χ. δεδομένα για την παραγωγικότητα εργαζομένων υπάρχουν από πολλές εταιρείες και συλλέγονται με πολλούς τρόπους για να επεξεργαστούν από την ΤΝ, όμως οι εταιρίες δεν συλλέγουν δεδομένα πχ για την καταπόνηση του ανθρώπινου σώματος. Επίσης, υπάρχουν αναλυτικά δεδομένα για τις κλιματικές αλλαγές σε όλες τις σύγχρονες καπιταλιστικές χώρες που αξιοποιούνται μέσω της ΤΝ για εμπορικούς και άλλους σκοπούς, όμως, σε χώρες όπως η Ρουάντα και το Κονγκό - που χρειάστηκε να μελετηθούν μετά τις θανατηφόρες ακραίες βροχοπτώσεις - δεν υπήρχαν παρά ελάχιστοι μετεωρολογικοί σταθμοί για να δώσουν δεδομένα στους ερευνητές που προσπάθησαν. Είναι χαρακτηριστικά τέλος τα παραδείγματα χρήσης της ΤΝ στο δικαστικό σύστημα των ΗΠΑ, όπου οι αλγόριθμοι «εκπαιδεύονται» σε χιλιάδες ψηφιοποιημένες αποφάσεις δικαστηρίων των τελευταίων δεκαετιών, αποφάσεις που εμπεριέχουν φυλετικές, εθνοτικές και ταξικές ανισότητες. Αυτοί οι αλγόριθμοι ΤΝ, ακριβώς επειδή έχουν «εκπαιδευτεί» με «άδικα» δεδομένα, καταλήγουν να προτείνουν διαφορετικές ποινές σε έναν μαύρο και έναν λευκό, σε έναν πλούσιο και έναν φτωχό, ενώ κατηγορούνται για το ίδιο έγκλημα. Την ίδια στιγμή, στις ΗΠΑ, διαβάζαμε για την αποτυχία της συγκέντρωσης δεδομένων που χρειάζονταν οι επιδημιολόγοι για τη θεραπεία του covid. Τα δεδομένα Υγείας είτε δεν υπήρχαν είτε δεν είχαν ψηφιοποιηθεί ποτέ, λόγω έλλειψης ενός δημόσιου καθολικού συστήματος Υγείας. Φαίνεται δηλαδή ότι και η ΤΝ σαν σύγχρονη τεχνολογία αναπτύσσεται μέσα στο πλαίσιο του καπιταλιστικού κέρδους και των προτεραιοτήτων των αστικών κρατών και όχι γενικά για το «καλό του ανθρώπου».
Το σύνολο των παραπάνω τεχνολογιών αναπτύσσονται μέσα σε έναν σκληρό ανταγωνισμό για ποιος επιχειρηματικός όμιλος θα πάρει το μεγαλύτερο κομμάτι της αγοράς. Είναι συχνό οι κολοσσοί του κλάδου των τεχνολογιών να επενδύουν ταυτόχρονα σε 2 ή και 3 τεχνολογίες που φαινομενικά είναι αντίπαλες μέχρι κάποια να πάρει το προβάδισμα. Μέσα σε αυτό το παιχνίδι προφανώς μπαίνουν και τα καπιταλιστικά κράτη και ιμπεριαλιστικές ενώσεις, το καθένα ανάλογα με την δύναμη και τις εξαρτήσεις του. Ο υπουργός της ΝΔ Κ. Πιερρακάκης σε περσινή του ομιλία στην ΟΝΝΕΔ με τίτλο «Metaverse & AI: Οι αλλαγές και οι προκλήσεις του νέου ψηφιακού κόσμου» έλεγε: «Η επίδραση αυτών των τεχνολογιών στην πολιτική οικονομία θα είναι ραγδαία. Είναι σαν να είμαστε σε έναν κόσμο με άμαξες και κάποιος να σκέφτηκε να φτιάξει αυτοκίνητο (…), η μετάβαση θα είναι πιο γρήγορη, πιο βίαιη και ταχύτερη από αυτό». Κι έτσι κάπως μας προετοιμάζει ο υπουργός για μια «γρήγορη και βίαιη» μετάβαση σε έναν κόσμο απόλυτης υπαγωγής της εργασίας στο κεφάλαιο.
Τα αστικά επιτελεία τα προβληματίζει η αποδοχή αυτής της νέας κατάστασης και ειδικά για χώρες σαν τη δική μας, με τη συγκεκριμένη κουλτούρα ή «τεχνοφοβία» όπως την ονομάζουν στις αναλύσεις τους. Στην προσπάθεια εφησυχασμού μπαίνουν διάφοροι επιστήμονες που γενικά κινούνται στην κατεύθυνση ότι οι παρεμβάσεις στο ίδιο το ανθρώπινο σώμα είναι μια «φυσική εξέλιξη». Η απάντηση του Κ. Δασκαλάκη είναι χαρακτηριστική αυτού το εφησυχασμού: «Μέχρι πρόσφατα έπρεπε να κάτσεις στον υπολογιστή σου, μετά ο υπολογιστής ήρθε στο χέρι σου, πριν από λίγα χρόνια πήγαν να βάλουν τον υπολογιστή στα γυαλιά που φοράς. Επομένως το επόμενο βήμα είναι κάποιος υπολογιστής να μπει μέσα στο σώμα σου, είναι φυσική εξέλιξη αυτή».
Ειδικά για την «τεχνοφοβία» πρέπει να παίρνουμε υπόψιν ότι δεν είναι μόνο ή γενικά «κουλτούρα», αλλά είναι και οι ίδιες αντιθέσεις μεταξύ των καπιταλιστών που την τροφοδοτούν. Για παράδειγμα ο Ίλον Μασκ που ετοιμάζεται να πουλήσει το εμφύτευμα για τον εγκέφαλο, είναι ο ίδιος που πριν έναν χρόνο υπέγραφε επιστολή μαζί με άλλους 1.000 επιστήμονες για να υπάρξει παύση της ανάπτυξης της ΤΝ, που έλεγε ότι η ΤΝ είναι «κίνδυνος για την κοινωνία και για την ανθρωπότητα» και ότι «δεν θα πρέπει να αναπτύξουμε μη ανθρώπινα μυαλά που μπορεί τελικά να μας ξεπεράσουν, να μας ξεγελάσουν, να μας απαξιώσουν και να μας αντικαταστήσουν». Ήταν η περίοδος που ο Ίλον Μασκ έβλεπε ότι μπορεί να χάσει το τρένο της ΤΝ γιατί οι ανταγωνιστές του ήταν πιο μπροστά. Είναι βέβαιο ότι αν αύριο ο Ίλον Μασκ πάρει το προβάδισμα στην ανάπτυξη της ΤΝ, θα είναι αυτός που θα ζητάει νομοθετικές πρωτοβουλίες για επιτάχυνση της ΤΝ.
Ένας ακόμα κοινός παρονομαστής του εφησυχασμού που ακούγεται από πολιτικά στελέχη και επιστήμονες είναι πως οι νομικές ρυθμίσεις της κάθε χώρας και Ένωσης απέναντι σε αυτές τις τεχνολογίες θα πρέπει να είναι «ηθικές, δημοκρατικές, να μην επιτρέπουν παραβίαση της ιδιωτικότητας». Εκτιμούν ότι αν διαφημιστεί μια τέτοιου είδους νομοθεσία, αυτό θα κατευνάσει την ανησυχία του κόσμου. Αλλά και εδώ μπαίνουν στο παιχνίδι προφανώς οι ανταγωνισμοί καπιταλιστικών κρατών, ιμπεριαλιστικών ενώσεων και ομίλων. Για παράδειγμα η ΕΕ διαφημίζει ότι έχει το πιο «δημοκρατικό και ηθικό» πλαίσιο για την προστασία δεδομένων (GDPR) που ουσιαστικά δημιουργήθηκε για να επιβάλλονται κυρώσεις στους αμερικανικούς ομίλους που ελέγχουν μεγάλο μέρος και της ευρωπαϊκής αγοράς. Με ένα αντίστοιχο πλαίσιο θα προσπαθήσουν να κινηθούν και στη νομοθετική ρύθμιση για τις νέες αυτές τεχνολογίες. Προσανατολίζονται στο να μην επιβάλλουν περιορισμούς στην ανάπτυξη της ΤΝ έτσι ώστε να διευκολύνουν την εξέλιξή της σε ευρωπαϊκό επίπεδο, αλλά να επιβληθούν περιορισμοί στη χρήση της ΤΝ «έναντι της προσπάθειας ολιγοπωλίου στην ευρωπαϊκή αγορά από τους ήδη εδραιωμένους βορειοαμερικανικούς κολοσσούς του κλάδου, οι οποίοι συχνά επιμένουν στη σύνταξη πολιτικών αυτορρύθμισης από τους ίδιους με προσπάθεια απεμπλοκής όσο γίνεται από κρατικές ρυθμίσεις». Στο ίδιο πλαίσιο της καλλιέργειας εφησυχασμού μπαίνουν και οι διάφορες εναλλακτικές προσεγγίσεις για «ηθικότερη» τεχνολογία που εκφράζονται με τα χιλιοειπωμένα ευχολόγια «ο κόσμος του ίντερνετ έχει τη δύναμη να καθορίσει πού θα πάει το ποτάμι», ότι οι «εταιρείες ελεύθερου λογισμικού προσπαθούν να σπρώξουν την ανάπτυξη τεχνητής νοημοσύνης για το καλό της ανθρωπότητας», ότι υπάρχει μια «δημοκρατική κοινότητα των χάκερς» που θα αναπτύξει ένα είδος αντίστασης. Πράγματα που τα ακούμε από τις αρχές χρήσης του διαδικτύου και διαψεύδονται καθημερινά.
***
Από τους επιστήμονες ονομάζεται «φυσική εξέλιξη του ανθρώπου», από διάφορα επιχειρηματικά επιτελεία ονομάζεται «Μετα-άνθρωπος» ή «Άνθρωπος 2.0», από τους υπέρμαχους του «ατομικού δικαιωματισμού» ονομάζεται «δικαίωμα του να είμαι ό,τι και όπως θέλω», ανεξάρτητα από τη βιολογική μου υπόσταση και από την ίδια την πραγματικότητα. Τελικά όλα αυτά καταλήγουν να ανοίγουν νέες business για τους ομίλους και κυρίως καταλήγουν στο να γίνεται ο άνθρωπος «ό,τι και όπως θέλει» το κεφάλαιο. Το δικαίωμα στην «αυτοδιάθεση του σώματος» είναι στην πραγματικότητα η «αυτοδιάθεση» της εργατικής δύναμης, της χειρωνακτικής, πνευματικής ικανότητας για εργασία στην εκμετάλλευση από το κεφάλαιο, όχι γενικά και αφηρημένα, αλλά προσαρμοσμένα στις κάθε φορά δυνατότητες και ανάγκες του. Τελικά ανοίγει τον δρόμο για την πλήρη ένταξη και διασύνδεση του ίδιου του ανθρώπινου σώματος στο σύστημα των σύγχρονων «έξυπνων μηχανών», του μετασχηματισμού του σώματος με βάση τις νέες ανάγκες της καπιταλιστικής κερδοφορίας. Το «στοίχημα του ανθρώπου με τον Δαρβίνο», όπως έλεγε ο κ. Δασκαλάκης, είναι τελικά ένα στοίχημα του κεφαλαίου για να υποτάξει πλήρως τον εργαζόμενο άνθρωπο και το κίνημά του. Το στοίχημα για τους εργαζόμενους, για τη σύγχρονη εργατική τάξη συμπυκνώνεται τελικά στο παλιό δίλημμα «σοσιαλισμός ή βαρβαρότητα», έχοντας στον νου τις πολλές και σύγχρονες μορφές που μπορεί να πάρει η τελευταία…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου