Ο οπορτουνισμός σε ιστορική προοπτική

Ένοπλη Λαική Φρουρά των Μενσεβίκων, Γεωργία, 1918

Οι αναγνώστες του ιστολογίου γνωρίζουν ότι αποφεύγω, στον μέγιστο δυνατό βαθμό, τη χρήση των όρων "οπορτουνισμός"/"οπορτουνιστές" για να αναφερθώ στον ΣΥΡΙΖΑ και στα συναφή με τον ίδιο κόμματα του εξωκοινοβουλίου, προτιμώντας τον όρο "σοσιαλδημοκρατία/σοσιαλδημοκράτες", με τη σημασία βεβαίως που αποκτά μετά την απαρχή του σχίσματος σοσιαλδημοκρατίας-κομμουνισμού το 1914 και την ίδρυση της Τρίτης Διεθνούς το 1919, δηλαδή ως όρος που δηλώνει την ενεργό συμμαχία ενός τμήματος του σοσιαλιστικού χώρου με τον ιμπεριαλισμό -- κάτι που εν δυνάμει μόνο υφίσταται στον όρο "οπορτουνισμός". Κατά την άποψή μου, ο ΣΥΡΙΖΑ δεν υπήρξε ποτέ "οπορτουνιστικό κόμμα" με τη λενινιστική σημασία του όρου "οπορτουνισμός". Ήταν πάντοτε ένα σοσιαλδημοκρατικό κόμμα, με την έννοια που έδωσαν στον όρο οι Μπέρνσταϊν και Κάουτσκι (μετά το 1914), και η κυβέρνηση των σοσιαλδημοκρατών του Φρίντριχ Έμπερτ στη Γερμανία. Οι Ρώσοι "οπορτουνιστές" δεν μπόρεσαν ποτέ να μεταμορφωθούν ολοκληρωτικά σε σοσιαλδημοκράτες, ακριβώς επειδή τους πρόλαβε η επιτυχής παρέμβαση των Μπολσεβίκων το 1917.

Μια καλή ευκαιρία για να εξηγηθεί η επιμονή στην άρνηση του όρου "οπορτουνιστής/οπορτουνισμός" για κόμματα όπως ο ΣΥΡΙΖΑ είναι λοιπόν να ενθυμηθεί κανείς τις θέσεις των οπορτουνιστών της εποχής πριν την ρωσική επανάσταση, να ενθυμηθεί τι αποκαλούσε ο ίδιος ο Λένιν "οπορτουνισμό", και να προβεί κατόπιν στις απαραίτητες συγκρίσεις με το παρόν.

Στην διαδικασία, πιθανώς να καταλήξει, όπως κατέληξα εγώ, ότι το τι περιγράφεται ως "οπορτουνισμός" σε μια εποχή είναι συνάρτηση του γενικού επιπέδου της ταξικής συνείδησης, του βαθμού ωρίμανσης της επαναστατικής κατάστασης: όσο πιο χαμηλό είναι αυτό το επίπεδο, όσο πιο ανώριμη η επαναστατική κατάσταση σε μια κοινωνία (ακριβώς λόγω της καθιέρωσης της συμμαχίας του σοσιαλισμού με τον ιμπεριαλισμό), τόσο πιο χαμηλός είναι ο πήχυς που πρέπει να περάσει κανείς για να ονομαστεί "οπορτουνιστής"· όσο πιο ψηλό είναι το επίπεδο της γενικής ταξικής συνείδησης, όσο πιο ξεκάθαρα διαμορφώνονται οι προϋποθέσεις της επαναστατικής κατάστασης, όσο, συνεπώς έχει αποκαθηλωθεί η συμπόρευση με τον ιμπεριαλισμό που τόσο δραματικά προδίδει η συνείδηση της "αριστεράς" στις μέρες μας, τόσο πιο τυπικά πειστικός πρέπει να είναι κάποιος ως επαναστάτης για να δικαιούται καν τον τίτλο του "οπορτουνιστή."

Αλλά αρκετά είπαμε προλογικά, ας περάσουμε στη διακήρυξη των αντιπάλων του Λένιν Μενσεβίκων το 1905.

Απόφαση του Συνεδρίου των Μενσεβίκων

Για την ένοπλη εξέγερση (Απρίλης-Μάης 1905)

Από το Marxism in Russia, 1879-1905: Key Documents (Cambridge UP)

Μτφρ.: Lenin Reloaded

Θέτοντας στον εαυτό της το καθήκον προετοιμασίας της εξέγερσης, η σοσιαλδημοκρατία θα προσπαθήσει να φέρει την εξέγερση κάτω απ' την επιρροή της και την ηγεσία της, και να την χρησιμοποιήσει για το συμφέρον της εργατικής τάξης.

Λαμβάνοντας υπόψη ότι:

1. Είναι αδύνατο να εξασφαλιστεί η ταυτόχρονη και εξαπλωμένη εξέγερση σε προκαθορισμένη ημερομηνία και η προετοιμασία γι αυτή μέσω της συνωμοτικής οργάνωσης, ακόμα κι αν είναι μόνο εξαιτίας της αδύναμης οργάνωσης των ηγετικών στρωμάτων του προλεταριάτου και του αναπόφευκτα αυθόρμητου χαρακτήρα του επαναστατικού κινήματος αυτών των ίδιων λαϊκών μαζών, των οποίων η ραγδαία μύηση στην πάλη ενάντια στον τσαρισμό αποτελεί εγγύηση της νίκης μας·

2. οι ευνοϊκές συνθήκες για μια επιτυχημένη εξέγερση εξαρτώνται  πάνω απ' όλα απ' την ασταμάτητη ζύμωση με τις μάζες και την αυξανόμενη αποδιοργάνωση των αντιδραστικών δυνάμεων·

3. η σοσιαλδημοκρατία, προετοιμαζόμενη για την εξέγερση πρέπει πάνω απ' όλα:

α. να επεκτείνει την αναστάτωση μέσα στις μάζες στη βάση των σύγχρονων πολιτικών γεγονότων·

β. να συνδέσει με την δική της πολιτική οργάνωση και να φέρει κάτω απ' την επιρροή της οποιοδήποτε αυτόνομο κοινωνικο-οικονομικό κίνημα μπορεί να αναδυθεί από τις προλεταριακές μάζες·

γ. να ενισχύσει μέσα στις μάζες την επίγνωση του αναπόδραστου της επανάστασης, την ανάγκη ετοιμότητας ανά πάσα στιγμή·

δ. να εδραιώσει του πιο στενούς δεσμούς ανάμεσα στο αγωνιζόμενο προλεταριάτο διαφορετικών περιοχών ώστε να καταστεί εφικτό για τη σοσιαλδημοκρατία να πάρει πρωτοβουλίες για τον μετασχηματισμό αυθόρμητων κινημάτων σε συστηματικές εξεγέρσεις· να εδραιώσει την στενότερη δυνατή επαφή ανάμεσα στο προλεταριακό κίνημα στις πόλεις και το επαναστατικό κίνημα στην ύπαιθρο;

ε. μέσω της πλατιάς ενθάρρυνσης της εξέγερσης, να ερεθίσει το ενδιαφέρον όσων τμημάτων του πληθυσμού γίνεται για την επαναστατική πάλη του προλεταριάτου για δημοκρατία, ώστε να εξασφαλίσει την ενεργή στήριξη μη προλεταριακών ομάδων για την ένοπλη δράση του προλεταράτου, υπό την ηγεσία ενός ανεξάρτητου και ταξικά θεμελιωμένου κόμματος.

Μόνο στη βάση τέτοιας πολυποίκιλης δραστηριότητας εκ μέρους της σοσιαλδημοκρατίας μπορεί να πλησιάσει αυτή τη στιγμή της εξέγερσης και να βελτιώσει τις πιθανότητες να την φέρει κάτω απ' τη δική μας ηγεμονία· μόνο με αυτόν τον τρόπο θα αξίζουν σοβαρής ενασχόλησης οι τεχνικές και στρατιωτικές προετοιμασίες του κόμματός μας.

Ενα αρθρο του 2014 που παραμενει επικαιρο απο το Leninreloated