Ο Κ. Μαρξ δεν αφιέρωσε στο «Κεφάλαιο» ειδικό χώρο για τη μελέτη των οικονομικών κρίσεων. Η θεωρία των κρίσεων εκτίθεται σε όλους τους τόμους του «Κεφαλαίου».
Στον πρώτο τόμο (κεφ. III), όπου εξετάζονται οι λειτουργίες του χρήματος σαν μέσο κυκλοφορίας και σαν μέσο πληρωμής, ο Μαρξ υπογραμμίζει την εμφάνιση της τυπικής δυνατότητας των κρίσεων ακόμα και στις συνθήκες της απλής εμπορευματικής παραγωγής.
Στο δεύτερο τόμο (κεφ. VIII) αξίζει να διαβαστεί εκείνο το σημείο που αφορά στην υλική βάση της περιοδικότητας των οικονομικών κρίσεων.
Στον τρίτο τόμο (κεφ. XV) εξετάζεται η θέση, σύμφωνα με την οποία: «Οι όροι της άμεσης εκμετάλλευσης και οι όροι της πραγματοποίησής της δεν είναι ταυτόσημοι»1.
Η ανάπτυξη του καπιταλισμού και η όξυνση των αντιθέσεών του νομοτελειακά οδήγησαν στο ξέσπασμα των οικονομικών κρίσεων.
Οι οικονομικές κρίσεις είναι ένα ειδικό και μόνιμο φαινόμενο του καπιταλισμού.
Από τις αρχές του 19ου αιώνα όταν εμφανίστηκε η μεγάλη μηχανική βιομηχανία, η πορεία της καπιταλιστικής διευρυμένης αναπαραγωγής διακόπτεται περιοδικά από τις οικονομικές κρίσεις.
Χαρακτηριστικό της καπιταλιστικής παραγωγής είναι η κυκλικότητά της, n περιοδική πτώση της παραγωγής, όταν τα συσσωρευμένα εμπορεύματα δε βρίσκουν αγοραστές. Και αυτό τη στιγμή που εκατομμύρια άνθρωποι πεινούν.
Στις συγκεκριμένες συνθήκες του καπιταλισμού, οι όροι πραγματοποίησης του κοινωνικού προϊόντος συνεχώς παραβιάζονται, δεν τηρούνται οι αντίστοιχες αναλογίες μεταξύ των διαφόρων κλάδων της οικονομίας.(αναρχία παραγωγής)
Αλλά δεν μπορεί να γίνει και διαφορετικά, γιατί στο κοινωνικό αυτό σύστημα η επιβολή των αναλογιών καθίσταται εφικτή μόνο διαμέσου των δυσαναλογιών.
Κλασικό χαρακτηρισμό της παραγωγής στον καπιταλισμό του ελεύθερου συναγωνισμού δίνει ο Ενγκελς: «Κανείς δεν ξέρει πόσο από το προϊόν που αυτός παράγει θα εμφανιστεί στην αγορά, και γενικά σε ποια ποσότητα μπορεί ο καταναλωτής να το βρει στην αγορά. Κανείς δεν ξέρει, αν υπάρχει πραγματική ανάγκη για την παραγωγή του προϊόντος αυτού, αν θα βγάλει τα έξοδα παραγωγής του, και αν γενικά θα πωληθεί το προϊόν του. Στην κοινωνική παραγωγή κυριαρχεί η αναρχία»2.