Στη Στάση ...

Χαμηλώναν τα μάτια σκύβοντας το κεφάλι και προχωρούσαν ακάθεκτοι.

Έτσι περιδιάβαιναν οι άνθρωποι στο πεζοδρόμιο δίπλα από τη στάση του

λεωφορείου. Λες και υπήρχε κάτι το επιλήψιμο στο γεγονός πως απέφευγαν

κάθε επαφή με το περιβάλλοντα κόσμο. Προσπερνούσαν τους πάντες και

αντιπαρέρχονταν τα πάντα, έχοντας το πρόσχημα της αναγκαίας βιασύνης.

Μιας βιασύνης που θα μπορούσε να αποκαλύπτει έλλειψη συμπόνιας αλλά

και συγκαλυμμένο φόβο. Στο δρόμο, κάθε κακό συναπάντημα αποτρέπεται με

επίταση της ταχύτητας βηματισμού. Αν ολιγωρούσαν λιγάκι θα έπρεπε να αντικρίσουν επαίτες, αλλοδαπούς και άλλες απειλητικές υπάρξεις που τώρα

αντιλαμβάνονται μονάχα ως απρόσωπες σιλουέτες. Η γλώσσα του σώματος, η

σημειολογία των αξεσουάρ, στέλνει περίτρανα το μήνυμα: «Μην ενοχλείτε.»

Άλλος φορώντας ακουστικά, άλλος απορροφημένος στο κινητό του τηλέφωνο. Παραδομένοι όλοι σε μια απόκοσμη βουβαμάρα, αρκούνται μονάχα στο να κρυφοκοιτάζουν αδέξια πότε-πότε τους διπλανούς τους.

Μου μεταδίδει εκνευρισμό η ανησυχία τους και κάπως έτσι, ασύνειδα,

υιοθετώ κι εγώ τους ρυθμούς και τους τρόπους τους. Σαν καταφύγιο φαντάζει

τώρα η στάση του λεωφορείου στο οποίο πλέον βιάζομαι να καλυφθώ.

Στο παγκάκι κάθεται ένας ηλικιωμένος άντρας και ενώ τον προσέγγιζα έκρινα πρέπον να τον χαιρετίσω με ένα νεύμα της κεφαλής. Προχώρησε απρόθυμα σε

ανταπόδοση αυτού του ανώφελου χαιρετισμού και μάλλον απόρησε λιγάκι.

Ύστερα όμως άρχισε να με περιεργάζεται και σκέφτηκα πως ήρθε η ώρα να

επιστρατεύσω τα μεγάλα μέσα για να διασφαλίσω την ησυχία μου. Έβγαλα το

κινητό μου, λοιπόν, αλλά αυτό αντί να τον αποθαρρύνει αποδείχτηκε πως τον

προκάλεσε περισσότερο. Ο θόρυβος από τη διέλευση των οχημάτων ήταν

πολύς και μετά βίας μπόρεσα να διακρίνω τι έλεγε με τη τραχεία και πνιγηρή

χροιά της φωνής του.

–Καλημέρα νεαρέ μου.

–Καλημέρα

–Εδώ στη περιοχή μας διαμένεις;

–Ναι, αλλά δεν μεγάλωσα εδώ.

–Και που μεγάλωσες, αν επιτρέπεται;

–Η καταγωγή μου είναι από το Μεσολόγγι.

–Ιστορική πόλη. Μήπως τυγχάνει να γνωρίζεις το ποίημα του Βαλαωρίτη

για το Μεσολόγγι;

–Όχι, δεν νομίζω.

–Κρίμα, θα έπρεπε να το ξέρεις. Σε ποια τάξη πηγαίνεις;

–Το έχω τελειώσει το σχολείο, τώρα σπουδάζω.

–Ακόμη χειρότερα τότε. Να με συμπαθάς, δε θέλω να σε θίξω αλλά ώρες ώρες εσείς οι νέοι σαν τουρίστες μου μοιάζετε με τα κινητά, τα τατουάζ και τα τσαντάκια σας. Τα πάντα πάνω σας φαντάζουν αλλότρια, μακρινά πολύ από την εποχή τη δική μου και την παράδοση μας γενικότερα. Σαν γηγενής, μα δίχως ελληνική ταυτότητα.

–Οι εποχές αλλάζουν. Στα δικά μου μάτια εσείς φαίνεσθε πλήρως παρωχημένος με το ξεφτισμένο γκριζωπό κουστούμι και το πυκνό σας μουστάκι.

–Οι εποχές αλλάζουν, σ’ αυτό έχεις απόλυτο δίκιο. Αλλά δεν έγκειται στην όψη των πραγμάτων το πρόβλημα. Παλιά περιπαίζαμε τους αμνήμονες, μα γιατη γενιά σου ο κίνδυνος δείχνει μεγαλύτερος. Δεν διδαχτήκατε και πολλά που να αξίζει να μην τα ξεχάσετε. Ένας ολόκληρος πλούτος εναποτίθεται στη λήθη και εσείς πορεύεστε ξεκομμένοι από το πολιτισμό του λαού μας. Τον Βαλαωρίτη δεν τον γνωρίζεις, μήπως ξέρεις τον Λορέντζο Μαβίλη; Εδώ παρακάτω βρίσκεται η πλατεία που φέρει το όνομα του, είμαι σίγουρος πως θα την έχεις διασχίσει δεκάδες φορές.

–Για να είμαι ειλικρινείς, δεν τον γνωρίζω. Αλλά νομίζω πως είστε λιγάκι υπερβολικός στις κρίσεις σας. Αυτό που περιγράφετε είναι απλούστατα το χάσμα των γενεών.

–Χάσμα ξεδιπλώνεται ανάμεσα στη γενιά σου και την αβυσσαλέα ελληνική γραμματεία. Είναι η απόσχιση σας από τον πολιτισμό μας τόσο θεμελιώδης που πραγματικά μοιάζουμε να προερχόμαστε από διαφορετικούς κόσμους. Στην ιστορία του Ελληνισμού είχε εμφανιστεί κάποτε μια διαίρεση ανάμεσα στο λαϊκό και το λόγιο στοιχείο. Μια ρήξη ανάμεσα στους διανοούμενους και τις μάζες. Εσείς όμως μοιάζετε να έχετε αποσείσει ολότελα την ελληνική πολιτισμική παρακαταθήκη, την λόγια μα και τη λαϊκή παράδοση. Κάποτε επίσης, είχε αμφισβητηθεί και η πρωτοκαθεδρία των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων. Μπροστά στο κίνδυνο του αταβισμού και φοβούμενοι  μην χαρακτηριστούμε εθνικόφρονες εξοβελίσαμε πλήρως τους αρχαίους Έλληνες στοχαστές. Κλίναμε βλέπεις προς την Ευρώπη, να αφομοιώσουμε την δυτική κουλτούρα. Εσείς όμως διαμορφώνεστε παντελώς έξω από τις ελληνικές αξίες, μακριά από την παράδοση και τα έθιμα μας. Τα προτασσόμε να πρότυπα και τα ενδιαφέροντά σας δεν σας αποκόπτουν απλώς από το παρελθόν αλλά υπονομεύουν την ιστορική συνέχεια του λαού μας. Τόση ώρα κοιτάζεις το κινητό σου και διερωτώμαι τι βρίσκεις εκεί που σου κεντρίζει τόσο το ενδιαφέρον και θέλγει το νου σου;

–Κοιτάξτε, αρχικά δεν μπορούμε να αναφερόμαστε στη νεολαία σαν να είναι ένα ομοιογενές σύνολο με παρόμοιες καταβολές και ίδιους όρους καθημερινότητας. Υπάρχουν νέοι με υψηλό μορφωτικό επίπεδο και νέοι που ανατραφήκαν από φτωχές οικογένειες στερούμενοι την δυνατότητα να καλλιεργήσουν το πνεύμα τους. Δεν πρόκειται όμως εγώ να απολογηθώ για ολόκληρη τη γενιά μου, πόσο μάλιστα να αποδεχτώ πως αποτελώ αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτής. Άλλωστε, η δική μου αποξένωση από τη πνευματική παράδοση των προηγούμενων εποχών δεν είναι μεγαλύτερη από τη δική σας άγνοια πάνω στις νέες τεχνολογίες ή τις σύγχρονες μορφές τέχνης. Θα μπορούσα κάλλιστα κι εγώ να σας απευθύνω ερωτήσεις σχετικά με το διαδίκτυο ή το μοντέρνο κινηματογράφο που όχι μόνο θα αδυνατούσατε να απαντήσετε αλλά θα δυσκολευόσασταν να κατανοήσετε. Το κοινωνικό σχήμα στο οποίο εντάσσεται κάθε άτομο μορφοποιεί τις αξίες του και οριοθετεί τα πλαίσια της προσωπικότητας του. Προϊόντα της εποχής μας είμαστε όλοι και δεν το λέω αυτό επειδή αποποιούμαι την όποια προσωπική μου ευθύνη.

–Δεν καταδικάζω την νεολαία ούτε εξιδανικεύω τη δική μου γενιά. Θύματα είστε πάνω από όλα μα όχι και άμοιροι ευθηνών. Είναι όμως ασύλληπτο το σημερινό έλλειμμα πολιτικής παιδείας. Παλαιότερα ο νέος χαρακτηρίζονταν από εγγενή ροπή προς την αντιδραστικότητα και τις ριζοσπαστικές ιδέες αλλά εσείς ανδρωθήκατε σε συνθήκες πολιτισμικής κατάπτωσης, αξιακής καθίζησης και πλήρους έκλυσης των ηθών. Χωρίς στέρεες βάσεις,  ανερμάτιστοι και αμετροεπείς, θα καταστείτε βορά των ορνέων. Ζούμε σε χαλεπούς καιρούς, φοβούμαι όμως πως έρχονται ακόμη δυσκολότερες εποχές και σας λείπει η ιστορική γνώση για να μπορέσετε να επιδείξετε διορατικότητα και ευθυκρισία.

Στην εποχή μου σπούδαζαν ελάχιστοι νέοι αλλά γίνονταν άνθρωποι εξαιρετικά καλλιεργημένοι. Ήταν φάροι γνώσεων και συνήθως αμέμπτου  ηθικής. Σήμερα ένας γιατρός μπορεί να μην έχει διαβάσει ούτε μια αρχαία τραγωδία, να μην γνωρίζει ούτε ένα ποίημα του Καβάφη. Ας μην μιλήσω καλύτερα για το ήθος και την υπόληψη του. Σαν ένας περίτεχνος μηχανικός του ανθρωπίνου σώματος είναι, παρόμοιας πνευματικής καλλιέργειας με έναν μηχανικό αυτοκινήτων.

–Δεν είναι όμως άδικο να στοχοποιούμε και να απομονώνουμε τη νεολαία λες και αποτελεί κάτι ξεχωριστό από την υπόλοιπη κοινωνία; Οι νέοι δεν θα μπορούσαν παρά να παρουσιάσουν τις ίδιες παθογένειες και  τα ελαττώματα που διακατέχουν συνολικά την ελληνική κοινωνία. Συνυπολογίστε πως οι οικονομικές δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε σήμερα επιβαρύνουν κυρίως τους νέους. Η ανεργία, οι πενιχροί μισθοί και η ανασφάλεια σκιαγραφούν ένα τρομαχτικό παρόν και προμηνύουν ένα ζοφερό μέλλον. Χωρίς αυτό να σημαίνει πως πρέπει να κατηγορήσουμε για όλα μας τα δεινά αποκλειστικά την οικονομική κρίση.

–Η φαινομενολογία της κρίσης είναι ένα σύνθετο θέμα. Μπορεί σαν φαινόμενο να είναι κάτι συγκεκριμένο και με αντικειμενικό χαρακτήρα αλλά αποτυπώνεται διαφορετικά σε ξεχωριστά άτομα. Αλλιώς την προσλαμβάνουν οι μεγαλύτεροι κι αλλιώς η νέα γενιά που μεταπολεμικά και ειδικότερα ύστερα από την μεταπολίτευση δεν βίωσε οικονομικές δυσκολίες.

–Εφόσον τα προβλήματα προϋπάρχουν των νέων και αποτελούν συστατικά τού πολιτισμού μας, μήπως ενυπάρχουν και θετικά στοιχεία  στην απόσχιση της νέας γενιάς από την παράδοση; Μήπως τελικά χρειάζεται ένας ολικός επαναπροσδιορισμός των άξιων μας; Άλλωστε, η χώρα μας δεν γνώρισε αναγέννηση λόγο τουρκοκρατίας και διαφωτισμό λόγο της εκκλησιάς. Ήταν φυσικό και επόμενο να ατροφήσουμε πολιτιστικά. Σε συνδυασμό με την εξάρτησή μας από τις μεγάλες δυνάμεις, που ξεκινά από ιδρύσεως του σύγχρονου ελληνικού κράτους, ήταν αναμενόμενο να αναπτύξουμε πολιτιστικό μιμητισμό και μια κουλτούρα της παρακμής. Ίσως λοιπόν είναι αναγκαίο να γυρίσουμε τη πλάτη στο παρελθόν για να απαλλαγούμε από τα παλαιά αποστήματα. Δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί αυτή ως μια αντιδραστική και ριζοσπαστική τοποθέτηση;

–Ριζοσπαστική είναι σίγουρα, δεν ξέρω όμως αν τείνει προς τη σωστή κατεύθυνση. Κατανοώ την επιθυμία σου να απαρνηθείς το  παρελθόν αλλά δεν τη συμμερίζομαι. Ίσως όμως να έχετε και εσείς τα δίκια σας που κατηγορείτε τους γονείς σας για τον κόσμο που σας παραδώσανε. Δυστυχώς όμως, όποια ομολογία ενοχής κι αν αποσπάσουμε δεν θα είναι αρκετή για  να βελτιώσει τη κατάσταση.

–Ίσως όμως γίνει το έναυσμα για έναν διάλογο. Ίσως καταρρίψει το μύθο ότι δεν μπορούμε ως άνθρωποι να συνεννοηθούμε και να επικοινωνήσουμε.

–Νομίζω πως κρίνεται αναγκαίο πρωτίστως να ξεκινήσουμε έναν διάλογο με την ιστορία. Υπάρχουν ιστορικές περίοδοι στις οποίες πρέπει να σταθεί κανείς και να εμβαθύνει. Αν θέλεις πραγματικά να γυρίσεις την πλάτη στο παρελθόν, τότε πρέπει να ανατρέξεις στην ιστορία. Αν σε τρομάζει ο ιστορικός χρόνος επέλεξε να πραγματοποιήσεις στοχευμένες στάσεις σε κομβικά σημεία της ιστορίας μας.

–Το βρίσκω πολύ ενδιαφέρον να μιλάμε για ιστορικές στάσεις στη στάση, άλλα δυστυχώς μόλις έφτασε το λεωφορείο μου και πρέπει να φύγω.

–Θα σου πω κάτι τελευταίο και με αυτό θα σε αποχαιρετίσω. Η στάση ως λέξη έχει πολυσημία. Αποκτά και τη σημασία της ανταρσίας, της εξέγερσης απέναντι στην εξουσία. Θυμήσου παραδείγματος χάριν τη στάση του Νίκα και τις αναλογίες που έχει με το σήμερα.

–Δυστυχώς, δεν έχω κατέβει σε αυτή τη στάση. Για μια ακόμη φορά με πιάνεται αδιάβαστο και με αυτή την ομολογία σας χαιρετώ

του Κώστα Λίχνου