Χαμένοι στη... μετάβαση

Το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος και ο σχολιασμός του αξιοποιήθηκαν από τις δυνάμεις του οπορτουνιστικού ρεύματος ως ευκαιρία για να προβληθεί η γραμμή που παρουσιάζει ως επαναστατική πολιτική τον απεγκλωβισμό από την ΕΕ σε καπιταλιστικό έδαφος, χωρίς ανατροπή της αστικής εξουσίας. Η γραμμή αυτή παρουσιάζεται κυρίως σε δύο εκδοχές: Είτε ως γραμμή βελτίωσης της κατάστασης του λαού, ως μια «μικρή νίκη» που μπορεί να έχει φιλολαϊκά αποτελέσματα εντός του καπιταλισμού (μια τέτοια γραμμή προβάλλεται κατά κύριο λόγο από δυνάμεις της ΛΑΕ), είτε ως κρίκος συσπείρωσης για να υπηρετηθεί η αντικαπιταλιστική πάλη (γραμμή που προβάλλουν τμήματα της ΑΝΤΑΡΣΥΑ και άλλες ομάδες).


Και οι δύο αυτές εκδοχές, που σκόπιμα αποσπούν το ζήτημα της εξουσίας από την πάλη ενάντια στην ΕΕ, δε διαχωρίζονται ουσιαστικά από το ρεύμα του αστικού ευρωσκεπτικισμού. Ο λεγόμενος «ευρωσκεπτικισμός», ως αστικό ρεύμα αμφισβήτησης της ΕΕ, έχει γεννηθεί ως προϊόν των οξυμένων ενδοαστικών αντιθέσεων σε σχέση με την πορεία της ΕΕ και της Ευρωζώνης, τη θέση της κάθε αστικής τάξης στον ανταγωνισμό της με τις υπόλοιπες καθώς και τις συμμαχίες μεταξύ τους. Αγκαλιάζει ένα υπολογίσιμο τμήμα του κεφαλαίου και αστικών πολιτικών δυνάμεων και επιδρά εγκλωβίζοντας λαϊκές δυνάμεις στα διλήμματα και τους ανταγωνισμούς του κεφαλαίου. Η γραμμή του οπορτουνισμού οδηγεί αντικειμενικά τα λαϊκά στρώματα στην ουρά της αστικής αυτής πολιτικής, σε αντίθεση με τη γραμμή του ΚΚΕ, που υποστηρίζει την ανάγκη σκληρής διαπάλης με τον αστικό ευρωσκεπτικισμό και όχι την ανοχή ή συμμαχία μαζί του, που δίνει τη μάχη για να προσανατολίζεται η λαϊκή απόρριψη προς την ΕΕ στον αγώνα για την κατάκτηση της εργατικής - λαϊκής εξουσίας.

Υπάρχει έξοδος από την ΕΕ υπέρ του λαού χωρίς ανατροπή της αστικής εξουσίας;

Το αποτέλεσμα του βρετανικού δημοψηφίσματος εκφράζει έντονη λαϊκή δυσαρέσκεια απέναντι στην ΕΕ, η οποία καταγράφεται και σε άλλες χώρες. Είναι μια δυσαρέσκεια δίκαιη και δικαιολογημένη από τα χρόνια εφαρμογής αντιλαϊκών πολιτικών και την κατάσταση που ζουν τα λαϊκά στρώματα στις χώρες της ΕΕ, ανεξάρτητα από το ταξικό και πολιτικό της βάθος. Το ζητούμενο είναι αυτή η λαϊκή διαμαρτυρία να στοχεύσει τον πραγματικό ένοχο, την καπιταλιστική ιδιοκτησία και εξουσία, και όχι να εγκλωβίζεται στη μία ή την άλλη παραλλαγή της αστικής πολιτικής, η οποία μπορεί να περιλαμβάνει και την αναπροσαρμογή των συμμαχιών των καπιταλιστικών κρατών. Αυτό δεν μπορεί να υπηρετηθεί όσο μένει εγκλωβισμένη σε ξένα συμφέροντα.

Η ΛΑΕ, που ως κεντρική προγραμματική αντίληψη έχει τη χρεοκοπημένη αυταπάτη μιας φιλολαϊκής διαχείρισης του καπιταλισμού, διακηρύσσει ότι ενώ «το καλύτερο θα ήταν να είχαμε ένα Left Brexit (αριστερό Brexit)... ωστόσο υπάρχει το δεύτερο καλύτερο (...) το ''καπιταλιστικό'' Brexit» (Γ. Τόλιος, στέλεχος ΛΑΕ) και δηλώνει ικανοποίηση, διά στόματος επικεφαλής της, για το γεγονός ότι μετά το Brexit η βρετανική - καπιταλιστική, για να μην ξεχνιόμαστε! - οικονομία «βρίσκει την ισορροπία της και κινείται μάλλον ανοδικά». Ο Γ. Τόλιος επίσης εκτιμά ότι πλέον είναι ευκολότερες «ακόμα και μικρές νίκες για βελτίωση της κατάστασης του βρετανικού λαού». Η αντίληψη αυτή ξεχνά ότι το Brexit στηρίχτηκε από ορισμένα τμήματα του βρετανικού κεφαλαίου αλλά και του κεφαλαίου των ΗΠΑ, όχι από φιλολαϊκή σκοπιά, αλλά ως προοπτική βελτίωσης της ανταγωνιστικότητάς τους, που περιλαμβάνει σταθερά το ξεζούμισμα της εργατικής τάξης, αλλά και ότι για να πετύχει το εργατικό κίνημα τις όποιες «μικρές νίκες» χρειάζεται γραμμή ρήξης με το κεφάλαιο και όχι γραμμή σύμπλευσης μαζί του. Παραβλέπει, για παράδειγμα, ότι με τη γραμμή μη διαχωρισμού από τις αστικές δυνάμεις το εργατικό - λαϊκό κίνημα μπορεί να βρεθεί πιο βαθιά εγκλωβισμένο στη βάση της αποδοχής ενός θεωρούμενου «κοινού στόχου», όπως και υποτιμά τον κίνδυνο να συσπειρωθούν τα λαϊκά στρώματα γύρω από την αστική τους κυβέρνηση, που θα κληθεί να εφαρμόσει το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος που έχει τη σφραγίδα της «λαϊκής βούλησης».

Από τη μεριά τους, οι δυνάμεις της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, ο «Εργατικός Αγώνας» και άλλοι συμπίπτουν στην αντίληψη ότι είναι ζημιογόνα η γραμμή του ΚΚΕ, που προβάλλει το στόχο της εργατικής - λαϊκής εξουσίας ως προϋπόθεση για να λειτουργήσει προς όφελος του λαού η έξοδος από την ΕΕ, διότι εμποδίζει τη συγκέντρωση δυνάμεων γύρω από το «αντι-ΕΕ μέτωπο». Το ΝΑΡ, για παράδειγμα, υποστηρίζει ότι στο όνομα της «συνολικής ανατροπής το ΚΚΕ δε σηκώνει το γάντι της αντιπαράθεσης με την ΕΕ» (ΠΡΙΝ) και ο «Εργατικός Αγώνας» ότι «η σύνδεση του αιτήματος της αποδέσμευσης με την ανατροπή του καπιταλισμού (σ.σ. από το ΚΚΕ) οδηγεί σε ανυπαρξία δράσης εναντίον της ΕΕ».

Το ερώτημα - κλειδί είναι, επομένως, αν μπορεί η έξοδος από μια ιμπεριαλιστική συμμαχία όπως η ΕΕ, αποσπασμένη από το πρόβλημα της εξουσίας, να αποτελέσει φιλολαϊκή διέξοδο πολύ δε περισσότερο σε ριζοσπαστική ανατρεπτική κατεύθυνση. Οι δυνάμεις του οπορτουνισμού δίνουν σ' αυτό θετική απάντηση και σκόπιμα παρακάμπτουν το κομβικό ζήτημα, δηλαδή το ποια τάξη και για ποιου το συμφέρον θα πραγματοποιήσει την έξοδο από την ΕΕ, ποια εξουσία και ποια οικονομία μπορεί να λύσει τα λαϊκά προβλήματα.

Η πηγή του προβλήματος βρίσκεται στο ότι αυτές οι δυνάμεις καλλιεργούν μια διαστρεβλωμένη αντίληψη για την εργατική λαϊκή πάλη στις σημερινές συνθήκες. Είτε το λένε ρητά είτε όχι, υποστηρίζουν ότι το εργατικό κίνημα μπορεί, σε συνθήκες καπιταλιστικής κυριαρχίας, να επιβάλει τη δική του θέληση, χωρίς να ανατρέψει την εξουσία του κεφαλαίου. Αρκεί να επιλέγει τα σωστά αιτήματα που «σιγά σιγά» θα «ριζοσπαστικοποιούν» το λαό. Χωρίς να θεωρείται ως προϋπόθεση για την ανατροπή η ύπαρξη αντικειμενικών συνθηκών αποσταθεροποίησης του καπιταλιστικού συστήματος. Αυτός είναι ο πυρήνας της «μεταβατικής» λογικής και των διαφόρων «μεταβατικών προγραμμάτων». Για να δικαιολογηθεί η αναζήτηση αυτών των «μεταβατικών κρίκων» παρουσιάζεται συχνά μια εικόνα συνεχούς αστάθειας του αστικού συστήματος, που μπορεί να οξυνθεί με τον κατάλληλο κρίκο, αίτημα, στόχο πάλης ή ακόμα και πολιτική πρωτοβουλία. Με βάση αυτήν την οπτική, όπως έγραφε σε παλαιότερη αρθρογραφία του ο Γ. Δελαστίκ, διευθυντής του ΠΡΙΝ, «Brexit ίσον επανάσταση!». Με παρόμοια λογική αυτές οι δυνάμεις παρουσίαζαν σε προηγούμενη φάση ως μεταβατικό κρίκο την «αριστερή κυβέρνηση» ή το ΟΧΙ στο δημοψήφισμα με τα γνωστά τραγικά για το λαό αποτελέσματα. Στην πραγματικότητα, η συγκέντρωση δυνάμεων με αυτήν τη γραμμή οδηγεί το κίνημα στον εγκλωβισμό αναζητώντας χίμαιρες μεταβατικών προγραμμάτων και σταδιών που δήθεν θα φέρουν πιο γρήγορα την ανατροπή. Εξάλλου τα διάφορα μεταβατικά αιτήματα (όπως έξοδος από ευρώ/ΕΕ, εθνικοποιήσεις κ.λπ.) αν δε συνδεθούν με την πάλη για την εργατική εξουσία, μπορούν να αποτελέσουν μετρα στα πλαίσια μιας εναλλακτικής αστικής διαχείρισης. Πρόκειται για γραμμή αφοπλισμού του κινήματος, που τελικά δεν οδηγεί ούτε σε ισχυροποίηση της πάλης ενάντια στην ΕΕ και τις αστικές κυβερνήσεις. Μόνο η συγκέντρωση δυνάμεων σε αντικαπιταλιστική - αντιμονοπωλιακή κατεύθυνση αυτοτελής απο κάθε εκδοχή αστικής διαχείρισης μπορεί να υπηρετήσει σε μη επαναστατικές συνθήκες τη πάλη για την βελτίωση του συσχετισμού και τη συγκέντρωση δυνάμεων στην κατεύθυνση της πάλης για την εξουσία.

Η συγκρότηση της κίνησης «ΔιΕΕξοδος» και η καμπάνια Grexit της ΛΑΕ

Το θέμα της εξόδου από την ΕΕ, με αφορμή και το Brexit, εμφανίζεται τώρα ως το νέο «ιερό δισκοπότηρο» (όπως προηγουμένως η επιστροφή σε εθνικό νόμισμα, η αντιμνημονιακή πάλη), που μπορεί, χωρίς ανατροπή της αστικής εξουσίας, να οδηγήσει σε ριζοσπαστικές αλλαγές. Γι' αυτό έχει γίνει πεδίο ζυμώσεων και συγκλίσεων ανάμεσα στα οπορτουνιστικά κόμματα και ομάδες. Σε αυτήν τη βάση δυνάμεις της ΑΝΤΑΡΣΥΑ, του «Εργατικού Αγώνα» και μικρότερες ομάδες («Ενωση Δικαίων», ομάδα Πατέλη κ.ά.) συνέπραξαν πρόσφατα στη συγκρότηση κίνησης με το όνομα «ΔιΕΕξοδος» (ιδρυτική συνέλευση στις 3/7) που προβάλλει ως βασική θέση ότι «υπάρχει ζωή έξω από την Ευρωπαϊκή Ενωση», χωρίς να λέει καμιά κουβέντα για το ζήτημα της εξουσίας. Επίσης, η ΑΝΤΑΡΣΥΑ συμμετείχε στην εκδήλωση της ΛΑΕ «Brexit - Ελλάδα - Ευρώπη (8/7), την οποία χαιρέτισαν επίσης αντιπρόσωποι του ΕΠΑΜ και του κόμματος «Χριστιανική Δημοκρατία», με το οποίο συνεργάζεται η ΛΑΕ.

Η ΛΑΕ, με τη σειρά της, διεξάγει αυτό το διάστημα καμπάνια τυπώνοντας μπλουζάκια (!) με το λογότυπο Grexit. Θυμίζουμε βέβαια ότι η ΛΑΕ υιοθετεί ως επίσημη θέση την άμεση έξοδο από την Ευρωζώνη, όχι όμως και από την ΕΕ, για την οποία περιορίζεται σε «ανυπακοή στις νεοφιλελεύθερες πολιτικές» της και παραπέμπει σε δεύτερο χρόνο την αποδέσμευση. Ουσιαστικά, το πρόγραμμα της ΛΑΕ περιλαμβάνει την επιστροφή στο εθνικό νόμισμα ως «φάρμακο» για την καπιταλιστική ανάπτυξη, πλασάροντας το μύθο μιας δίκαιης διανομής του πλούτου, και όλα αυτά χωρίς άμεση αποδέσμευση από την ΕΕ. Με άλλα λόγια, το «μεταβατικό πρόγραμμα» της ΛΑΕ είναι ένας καπιταλισμός με δραχμή, εντός ΕΕ (τουλάχιστον αρχικά) με αναπροσανατολισμό των διεθνών συμμαχιών προς άλλα καπιταλιστικά κράτη, όπως η Ρωσία και οι BRICS. Εννοείται ότι τη «φανέλα» ενός τέτοιου Grexit θα μπορούσαν να τη φορέσουν άνετα και αστικές δυνάμεις.

Αλλωστε, τα οπορτουνιστικά κόμματα δεν είναι τα μόνα που διεκδικούν να «καβαλήσουν» το ρεύμα του ευρωσκεπτικισμού, το οποίο είναι κατά βάση αστικό. Για παράδειγμα, έξοδο από το ευρώ υποστηρίζει και το νέο κόμμα των Καρατζαφέρη - Μπαλτάκου (Εθνική Ενότητα) που με ανακοίνωσή του χαιρέτισε τη «γενναία απόφαση των Βρετανών» που «δείχνουν το δρόμο».Θυμίζουμε τη χρόνια σχέση του Γ. Καρατζαφέρη με τον Ν. Φάρατζ (του βρετανικού ευρωσκεπτικιστικού κόμματος UKIP, εκ των ηγετών της καμπάνιας του Brexit) από την εποχή που ο ΛΑ.Ο.Σ. ήταν στο Ευρωκοινοβούλιο και συμμετείχαν στην ίδια ευρωομάδα.

Πάλη για αποδέσμευση από την ΕΕ με λαϊκή εξουσία

Οσο φουντώνουν οι ενδοαστικές αντιθέσεις, όσο δυναμώνει ο κίνδυνος εκδήλωσης γενικευμένων συγκρούσεων ανάμεσα στα αντιτιθέμενα καπιταλιστικά κράτη, τόσο θα φουντώνουν τα διλήμματα που θα παρουσιάζονται στο λαό με στόχο τη ρυμούλκησή του στα συμφέροντα του κεφαλαίου. Για να μη βρεθεί ο λαός έρμαιο και υποχείριο των ενδοϊμπεριαλιστικών ανταγωνισμών πρέπει να κατευθύνει την πάλη του σε γραμμή ρήξης, να μη δείχνει εμπιστοσύνη υπό οποιεσδήποτε συνθήκες στις αστικές δυνάμεις, να μη συμπαρατάσσεται σε καμία περίπτωση με τους δικούς τους σκοπούς. Με γραμμή που εξασφαλίζει την ιδεολογική και πολιτική αυτοτέλεια του εργατικού - λαϊκού κινήματος, την προετοιμασία δράσης σε συνθήκες οξυμένου ταξικού αγώνα.

Το συμφέρον του ελληνικού, όπως και του βρετανικού λαού, είναι να μην ταχθεί κάτω από «ξένη σημαία». Να μην υποταχθεί στα συμφέροντα της αστικής τάξης και των διαφόρων τμημάτων της, που καθορίζουν τις επιλογές και τις διεθνείς τους συμμαχίες με κριτήριο την καπιταλιστική κερδοφορία και τη μεγαλύτερη δυνατή εκμετάλλευση των εργαζομένων. Η αναγκαία καταδίκη της ΕΕ, η πάλη για την αποδέσμευση κάθε χώρας από αυτή, για να είναι αποτελεσματικές και προς όφελος του λαού, πρέπει να συνδεθούν με την ανάγκη ανατροπής της εξουσίας του κεφαλαίου, με την εργατική - λαϊκή εξουσία. Μόνο έτσι μπορεί να δυναμώσει πραγματικά, να αποκτήσει νόημα και βάθος η πάλη ενάντια στην ΕΕ.

Κώστας ΜΠΟΡΜΠΟΤΗΣ
Μέλος της Ιδεολογικής Επιτροπής της ΚΕ του ΚΚΕ